اثر مراحل توالی بر ترکیب گونه ای و تراکم پرندگان (مطالعه موردی: جنگل شصت‌کلاته گرگان)

مقدمه و هدف: فرضیه آشفتگی حدواسط پیش‌بینی می‌کند که جوامع با نرخ آشفتگی متوسط در مقایسه با جوامعی با آشفتگی کم و یا زیاد، بیشترین تنوع گونه‌ای را خواهند داشت. بنابراین، مناطقی که اخیراً تحت تاثیر آشفتگی واقع شده اند باید با گونه های مربوط به مراحل اولیهِ اشغال و یا گونه های ابتدایی احاطه شوند. به نظر می رسد که ناحیه ای با مرحله نهایی و بلوغ توالی، با گونه های رقابت کننده قوی غالب شوند و این در حالی است که منطقه ای با درجه توالی میانی، ترکیبی از دو نوع منطقه ذکر شده در بالا باشد. ترکیب جامعه جنگلی در مراحل مختلف توالی به عنوان یکی از موضوعات کلیدی مدیریت حائز اهمیت است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر مراحل مختلف توالی بر تراکم و ترکیب گونه‌های پرندگان و آزمون فرضیه آشفتگی حدواسط انجام شد.مواد و روش‌ها: در این تحقیق مجموعاً تعداد 60 پلات نمونه برداری به طور مساوی بین سه تیمار متفاوت اختصاص یافت. برای هر یک از سه تیمار،20 نمونه به ترتیب شامل برش یکسره، برداشت تک گزینی و بکر به ترتیب معادل مرحله اولیه توالی، مرحله میانی توالی و مرحله اوج توالی اختصاص یافت. در هر پلات، تعداد گونه های درختی، مساحت پایه ای درختان، ارتفاع درختان، تعداد درختان خشک سرپا، تراکم پوشش علفی کف زمین، تراکم تاج پوشش درختان و عمق لاش برگ تعیین شدند. پرندگان با استفاده از روش شمارش نقطه ای نمونه برداری شدند. یافته‌ها: متغیرهای ساختار جنگل شامل تراکم درختان، شاخص تنوع شانون‌واینر، شاخص یکنواختی کامارگو، غنای گونه ای، مساحت پایه ای درختان، تراکم تاج پوشش، تعداد درختان خشک سرپا و تعداد درختان با ارتفاع بیش از 20 متر تفاوت معنی داری بین مراحل مختلف توالی با یکدیگر داشتند. همچنین، تفاوت ساختار جامعه پرندگان شامل شاخص تنوع شانونواینر، شاخص یکنواختی کامارگو و غنای گونه ای بین هر یک از سه نوع مرحله توالی کاملاً معنی دار بود. در طول دوره مطالعه، 24 گونه پرنده ثبت شد. جی جاق و سهره جنگلی بیشترین فراوانی را در مرحله اولیه توالی داشتند؛ در همین حال، دارکوب سیاه و چرخ ریسک پس سر سفید بالاترین فراوانی را در مرحله میانی توالی نشان دادند. دارکوب خال دار بزرگ، الیکایی و کمرکلی جنگلی فراوان ترین پرندگان در جنگل بالغ بودند. نتیجه‌گیری: تنوع و غنای گونه ای درختان و پرندگان در مرحله میانی توالی بیشترین مقدار بود که این امر تایید کننده فرضیه آشفتگی حدواسط بود.

The Effect of Successional stages on Density and Composition of Bird Species (Case study: Shast Kolateh Forest)

Extended AbstractIntroduction and Objective: the intermediate disturbance hypothesis predicts that communities with intermediate disturbance rates will have the greatest species diversity compared to communities with high and low frequency disturbances. Therefore, a recently disturbed area should be dominated by earlycolonizing species or ruderal species. A late successional area is predicted to be dominated by strong competitors and a midsuccessional area by a mixture of the tow. Composition of forest community in different successional stages is important as one of the key management issues. This study was conducted to investigate the effects of successional stages on density and composition of bird species and to test the intermediate disturbance hypothesis.Material and Methods: The total numbers of 60 Sampling units were selected and were evenly assigned into 3 treatments. 20 samples were allocated for each of the three treatments including clear cutting, single tree selection logging, and virgin compartments equivalent to the early stage of succession, intermediate stage of succession, and climax stage of succession, respectively. Environmental variables and birds were detected within 60 circle sampling plots with 25m radius. The number of tree species, basal area, height of trees, number of snags, density of grass cover, canopy cover, and litter depth were recorded at each sampling plot. Birds were recorded using pointcount method. Results: Forest structure variables including tree density, ShannonWiener diversity index, Camargo evenness index, species richness, tree basal area, density of canopy cover, the number of snags, and the number of trees with more than 20 m in height had significant differences among different successional stages. Moreover, bird community structure including ShanonWiener diversity index, Camargo evenness index, and richness index had significant differences among different successional stages. In the period of the study, a total of 24 bird species were recorded. Jay and Chaffinch had the highest abundance in the early successional stage; meanwhile, Black Woodpecker and Coal Tit were the most abundant in the mid successional stage. The Great Spotted Woodpecker, Wren, and Nuthatch were the most prevalent bird species at the mature forest. Conclusion: bird and tree diversity and richness followed the predictions of the intermediate disturbance hypothesis, being highest in the mid successional plot.