تاثیر پوشش اراضی جنگلی و غیرجنگلی بر محتوی مواد آلی، اسیدهای فولویک و هیومیک خاک

مقدمه و هدف: امروزه نقش موثر مواد آلی در بهبود بهره وری خاک به اثبات رسیده است. با توجه به حساسیت بخش پایدار ماده آلی نسبت به شیوه های مدیریت اراضی، علاوه بر محتوی کل مواد آلی، بررسی روند تغییر ترکیبات مختلف آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در واقع ترکیبات هیومیکی مواد آلی از متغیرهای کارآمد در تعیین تکامل ماده آلی و میزان تثبیت کربن در سیستم خاک می باشند که کیفیت و کمیت آنها تحت تاثیر نوع پوشش اراضی متفاوت خواهد بود. با توجه به گستردگی کاربری اراضی شمال کشور، پژوهش حاضر به بررسی اثرات این پوشش اراضی بر محتوی مواد آلی خاک و ترکیبات هیومیکی آن پرداخته است.مواد و روش‌ها: در این راستا مطالعه ای در حوضه آبخیز رود تجن و در پنج کاربری شامل جنگل راش، جنگل کاری ون، جنگل کاری کاج سیاه، توده مخروبه و اراضی کشاورزی انجام شد. در هر کاربری هشت نقطه انتخاب و نمونه های خاک در یک سطح 25 × 25 تا عمق 15 سانتی متری برداشت شدند. یافته‌ها: بیشترین محتوی مواد آلی (4/68 درصد)، اسید فولویک (668/750 میلی گرم بر صد گرم خاک) و اسید هیومیک (976/620 میلی گرم بر صد گرم خاک) در پوشش تحت اراضی کشاورزی مشاهده شد. برخی مشخصه های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک نیز اندازه گیری شدند که تنها درصد سیلت بین کاربری ها تفاوت معنی داری نشان نداد. نتیجه‌گیری: هرچند مطابق نتایج بالاترین سهم ترکیبات آلی در عرصه کشاورزی مشاهده شد با این حال با توجه به نتایج تحلیل مولفه های اصلی، شرایط خاک از نظر تغذیه ای و فعالیت های میکروبی در عرصه های جنگلی مطلوب تر بوده و می توان کیفیت بهتر بقایا در کنار شرایط مساعد محیطی و فعالیت های میکروبی بیشتر را عامل کاهش نرخ تجمع بقایای آلی به دنبال فرآیند تجزیه و معدنی سازی مواد آلی در کاربری جنگل دانست. نتایج این پژوهش به اهمیت قابل توجه حفظ جنگل های طبیعی تاٌکید می نماید. همچنین در مناطق جنگلی تخریب یافته شمال کشور، استقرار گونه درختی ون می‌تواند گونه منتخب جهت بهبود شاخص‌های کیفی و سلامت خاک مدنظر قرار گیرد.

Effect of Forest and Non-Forest Land Covers on Soil Organic Matter, Fulvic and Humic Acids

Extended AbstractIntroduction and Objective: Nowadays the effective role of organic matter has been proven in improving soil productivity. Regarding to sensitivity of sustainable organic matter component to different land use practices in addition to the organic matter, investigation of changes in its compound is important. Determining the evaluation of organic matter and amount of carbon stabilization in soil system, and their quality and quantity will be varied according to the type of land use. Material and Methods: Due to extensive land use in the north of Iran, present study focused on effect of these uses on the content of organic matter and its humic components. In this regard a study was carried out in five land use including: beech forest, Fraxinus plantation, black pine plantation, degraded forest and agriculture in Tajan watershed. Eight points were selected in each site and soil samples were taken at a 25 × 25 area to a depth of 15 cm. Results: Highest of organic matter (4.68 %), fulvic acid (668.750 mg/100 gr soil) and humic acid (976.620 mg/100 gr soil) were observed in agriculture land cover. Some soil physical, chemical and biological features were also measured. Whole of studied soil characters were significantly different among land covers, except silt content.Conclusion: Though as for the results, highest contribution of organic compounds were observed in agriculture land, according to the PCA analysis, soil nutrition condition and microbial activity were more appropriate in forest stands. More quality of debris along the favorable environmental condition and presence of microbial activity can be attributed to a reduction in rate of accumulation of remains following the process of organic matter decomposition and mineralization in forest stands. The findings of this study suggest that protecting of natural forest is very important. In addition, in degraded areas of northern Iran, planting of Fraxinus excelsior species can be considered due to improvement of soil quality and health.