برآورد ارزش اقتصادی حفاظت از مواد مغذی خاک در بوم سامانه های جنگلی زاگرس (مطالعۀ موردی: حوزه آبخیز نوژیان خرم آباد)

مقدمه و هدف: خاک یکی از مهم ترین منابع طبیعی هر کشور است که در حال حاضر هیچ گونه جای گزین مطرح برای آن وجود ندارد. یکی از مهم ترین خدمات و کارکردهای بوم سامانه جنگلی، ممانعت از فرسایش خاک و افزایش قدرت نگه داشت مواد مغذی در آن است که این موضوع بخصوص در مناطق پر شیب و کوهستانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این پژوهش یکی از مهم ترین کارکردها و خدمات جنگل، یعنی کارکرد حفظ و نگه داری عناصر غذایی خاک در جنگل های حوزه ی آبخیز نوژیان در استان لرستان ارزش گذاری شده است. مواد و روش ها: بدین منظور ابتدا میزان فرسایش و رسوب در منطقه مورد مطالعه با استفاده از مدل پسیاک اصلاح شده در وضعیت موجود بررسی شد. مدت زمان آزمایش حدوداً یک سال طول کشید. با تدوین دو سناریو مبنی بر تبدیل جنگل طبیعی (فعلی) با تاج پوشش 30 تا 50 درصد به زمینی بدون پوشش از طریق امتیازدهی به مدل، تغییرات در میزان فرسایش و رسوب تخمین زده شد. در ادامه با انجام نمونه‌برداری از خاک و تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی میزان مواد مغذی خاک تعیین شد. سپس با در نظر گرفتن اختلاف میزان فرسایش در وضعیت جنگل طبیعی (فعلی) با تاج پوشش 30 تا 50 درصد و زمینی بدون پوشش و مقدار هر یک از عناضر مغذی در خاک مقدار هدر رفت عناصر مغذی خاک محاسبه شد. سپس با بکارگیری روش هزینه جای گزینی، ارزش خدمت نگه داری از مواد مغذی خاک بوم سامانه جنگلی برآورد شد. یافته ها: نتایج نشان داد که هر هکتار جنگل در منطقه مورد مطالعه می تواند سالانه 0/09کیلوگرم فسفر، 2/60 کیلوگرم پتاسیم و 37/89 کیلوگرم ازت به ارزش تقریبی 328/47 هزار ریال در هکتار را حفظ و از هدر رفتن آن در اثر فرسایش جلوگیری کند.نتیجه گیری: برآورد ارزش این خدمت بوم سامانه ای در جنگل‌های زاگرس حاکی از نقش بسیار موثر بوم سامانه های جنگلی در کنترل فرسایش و حفاظت از مواد مغذی خاک دارد. تفاوت آشکار میان میزان فرسایش در وضعیت طبیعی نسبت به حالت تخریب جنگل نشان از نقش کلیدی جنگل در کنترل فرسایش خاک است. همچنین تفاوت آشکار میان برآوردهای مربوط به زیرحوضه های مختلف حاکی از رابطه موثر میان ساختار و عملکرد بوم سامانه است. ارزش گذاری خدمات بوم سامانه ای می تواند اطلاعات دقیق تری را در اختیار مدیران و برنامه ریزان به منظور حفاظت از منابع طبیعی قرار دهد و منجر به تدوین برنامه هایی دقیق تر در این زمینه شود.

Estimation of the Economic Value of Soil Nutrition Protection in Zagros Forest Ecosystems (Case Study: Noujian Watershed in Khoramabad)

Extended AbstractIntroduction and Objective: Soil is one of the most important natural resources of any country for which there is no alternative. One of the most important services and functions of forest ecosystem is to prevent soil erosion and increase nutrient retention capacity, which is especially important in steep and mountainous areas. In this research, one of the most important functions and services of the Noujian forests in Lorestan province, conservation and maintenance function of soil nutrition has been evaluated.Material and Methods: For this purpose, the first current status of erosion and sedimentation in each subbasin of study area were investigated using the MPSIAC improved model. The test lasted about one year. With the development of two scenarios for the conversion of natural forest (Current forest) with 3050% canopy into uncovered land through by rating the model, the changes in erosion and sedimentation have been estimated. Then, the soil nutrient content of the natural forest was determined by soil sampling and laboratory analysis. After that, considering the difference in the amount of erosion in the two condition and the amount of each nutrient component in soil, the amount of nutrient wasted was calculated. Then using the replacement cost method, the value of the function of maintenance of soil nutrients in forest ecosystem was estimated. Results: The results show that each hectare of forest in the study area can hold 0.09 kg of phosphorus, 2.60 kg of potassium and 37.89 kg nitrogen per year, at an approximate value of 328.47 thousand Rials/ha/year and prevent their loss due to soil erosion.Conclusion: Estimating value of the ecosystem service in Zagros forests represents the very effective role of these forest ecosystems in controlling erosion and soil nutrient conservation. The obvious difference between the rate of erosion in the natural state and each of the deforestation cases indicates the key role of the forest in controlling soil erosion. In addition, the obvious difference between the estimates related to different subbasins indicates the effective relationship between the structure and performance of the ecosystem. Evaluating ecosystem services can provide information that is more accurate to managers and planners in order to protect natural resources and lead to more detailed plans in this area.