بررسی و مقایسه ضریب قدکشیدگی درختان کهن سال بلوط ایرانی و بنه در شرایط رویشگاهی مختلف در زاگرس میانی

مقدمه و هدف: ضریب قدکشیدگی یکی از شاخص‌های بررسی پایداری درختان جنگلی است و نتایج بررسی آن در مورد درختان کهن سال از اهمیت بوم شناختی و جنگل شناختی زیادی برخوردار می باشد. در این پژوهش ضریب قدکشیدگی درختان کهن سال گونه های بلوط ایرانی و بنه در شرایط رویشگاهی مختلف در جنگل های استان ایلام مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. مواد و روش ها: برای این منظور پس از شناسایی 26 درخت کهن سال متعلق به گونه بلوط ایرانی و 47 درخت کهن سال متعلق به گونه بنه، مشخصات کمی آنها شامل قطر برابر سینه و ارتفاع اندازه گیری شد. همچنین وضعیت محل استقرار آنها در جنگل از نظر شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا بررسی شد. یافته ها: نتایج نشان داد که برای هر دو گونه بلوط و بنه رابطه معنی داری بین قطر با ضریب قدکشیدگی وجود دارد که در هر دو کم شونده بوده و بهترین مدل برای برازش این رابطه در هر دو گونه مدل نمایی به دست آمد. میزان ضریب تبیین رگرسیون برای گونه بلوط و بنه به ترتیب 57 و 35 درصد بود. درختان کهنسال شناسایی شده بلوط (ضریب قدکشیدگی= 7/82) و بنه (ضریب قدکشیدگی= 5/72) از ضریب قدکشیدگی کمی برخوردار بودند، با این وجود، تعداد بیشتری از درختان کهن سال بنه نسبت به بلوط از ضریب قدکشیدگی کمتری برخوردار بودند. به طوری که 62 درصد درختان کهن سال بنه ضریب قدکشیدگی بین 5 تا 7 داشتند، اما 65 درصد درختان کهن سال بلوط ضریب قدکشیدگی بیشتر از 7 داشتند. ضریب قدکشیدگی درختان کهن سال بلوط با ارتفاع از سطح دریا ارتباط معنی دار داشت (معنی داری= 0/049) و مقدار آن در ارتفاعات 1300900 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 9/45) بیشتر بود. ضریب قدکشیدگی درختان بنه با ارتفاع از سطح دریا (معنی داری= 0/000) و جهت جغرافیایی (معنی داری = 0/001) ارتباط معنی دار داشت و مقدار آن در طبقه ارتفاعی 1300-900 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 10/14) و نقاط هموار بدون‌جهت (ضریب قدکشیدگی= 10/14) بیشتر بود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده نتیجه‌گیری شد که رویشگاه های درختان کهن سال بلوط واقع در طبقات ارتفاعی 1300-900 متر از سطح دریا و نیز رویشگاه‌های درختان کهن سال بنه واقع در طبقات ارتفاعی 1300-900 متر از سطح دریا و نقاط بدون‌جهت که حائز بیشترین ضریب قدکشیدگی بودند، از پتانسیل بیشتری برای رشد و استقرار درختان برخوردارند. همچنین، رویشگاه های درختان کهن سال بلوط واقع در طبقات ارتفاعی 1700-1300 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 7/52) و نیز رویشگاه‌های درختان کهن سال بنه واقع در طبقات ارتفاعی 1700-1300 متر از سطح دریا (ضریب قدکشیدگی= 5/24) و جهت شرقی (ضریب قدکشیدگی= 3/52) و شمالی (ضریب قدکشیدگی= 5/11) که حائز کمترین ضریب قدکشیدگی بودند، از مطلوبیت بهتری برای پایداری درختان کهن‌سال نامبرده برخوردارند. لذا می توان گفت که ضریب قدکشیدگی پایین درختان کهن‌سال بلوط ایرانی و بنه یکی از شاخص های نشانگر پایداری و ماندگاری آنها در جنگل های مورد مطالعه است.

Investigation and Comparison of Slenderness Coefficient of Old Persian Oak and Wild Pistachio Trees in Different Site Conditions in the Middle Zagros

Extended AbstractIntroduction and Objective: Slenderness coefficient is one of the indicators for studying the sustainability of forest trees and the results of its study on old trees have great importance in terms of ecology and silviculture. In this research, the Slenderness coefficient of Old Persian oak and wild pistachio trees in different site conditions in the forests of Ilam province was investigated and compared. Material and Methods: For this, after identifying 26 old trees belonging to the Persian oak species and 47 old trees belonging to the Wild pistachio species, the quantitative characteristics of them including dbh and height were measured. Also, the status of their locations in the forest in terms of slope, aspect and altitude were examined. Results: The results showed that for both oak and wild pistachio species there are significant relationships between dbh and slenderness coefficient which were decreasing in both of them and the best model for cloud points of both species was obtained exponential model. The regression explanation coefficient for oak and wild pistachio was 57% and 35%, respectively. The identified old trees of oak (Slc= 7.82) and wild pistachio (Slc= 5.72) had a low slenderness coefficient; however, more old wild pistachio trees had a lower slenderness coefficient than oak. So that 62% of old wild pistachio trees had a slenderness coefficient between 5 and 7, but 65% of old oak trees had a slenderness coefficient of more than 7. The slenderness coefficient of old oak trees was significantly related to altitude (Sig= 0.049) and its value was higher at altitudes of 9001300 m above sea level (Slc=9.45). The slenderness coefficient of wild pistachio was significantly related to altitude (Sig= 0.000) and aspect (Sig= 0.001) and its value was higher at altitude class of 9001300 m above sea level (Slc= 10.14) and smoothness areas without aspect (Slc= 10.14). Conclusion: Based on the obtained results, it was concluded that the habitats of old oak trees located at altitudes of 9001300 m above sea level and also the habitats of old wild Pistachio trees located at altitude 9001300 m above sea level and areas without aspect where had the highest slenderness coefficient, have more potential for the growth and establishment of trees. Also, the habitats of old oak trees located in the altitude classes of 13001700 m above sea level (Slc= 7.52) and also the habitats of old wild Pistachio trees located in the altitude classes of 13001700 m above sea level (Slc= 5.24) and in east (Slc= 3.52) and north (Slc= 5.11) aspects, where had the lowest slenderness coefficient, have a better desirability for the stability of the mentioned old trees. Therefore, it can be said that the low slenderness coefficient of Old Persian oak and wild Pistachio trees is one of the indicators of their stability and durability in the studied forests.