تاثیر حفاظت سنتی بر فراوانی گونه های چوبی و علفی در جنگل های کوهستانی شمال ایران (پژوهش موردی: روستای پوده، رودسر)

مقدمه و هدف: هدف از این پژوهش بررسی تغییرات فراوانی وتنوع گونه های درختی، درختچه ای و علفی در مناطق کوهستانی جنگل های شمال ایران با گذشت زمان و در نتیجه حفاظت سنتی این جنگل ها است. مواد و روش‌ها: منطقه مورد مطالعه در جنگل های اطراف روستای پوده شهرستان رودسر استان گیلان واقع شده است. بر اساس سنت های موجود در این منطقه، اهالی در مجاور زمین ها و باغ های فندق خود، لکه هایی از مناطق جنگل تخریب شده را به دلایلی از قبیل جلوگیری از سیل و بهره برداری شخصی از طریق سنگ چین و گذاشتن درختچه های خاردار بر روی آن و یا استفاده از پایه های چوبی و سیم خاردار حفاظت می کردند. در این منطقه، ده ها لکه جنگلی وجود دارد که توسط بومیان حفاظت شده است. سه لکه جنگلی برای این پژوهش انتخاب شد. برای بررسی اثر حفاظت بر زادآوری، قطعه های با سابقه حفاظت متفاوت شامل جنگل کهن رست شاهد، جنگل با سابقه حفاظت میان مدت (بیش از 40 سال) و جنگل با سابقه حفاظت کوتاه مدت (کمتر از 40 سال) انتخاب و شاخص های فراوانی نسبی، ارزش نسبی و تنوع گونه ای برای زیراشکوب و اشکوب بالا محاسبه شد. یافته‌ها: با افزایش مدت حفاظت، فراوانی نسبی گونه راش در هر دو اشکوب افزایش، فراوانی نسبی گونه ممرز و مقدار تنوع گونه ای نیز کاهش یافته است. بیشترین و کمترین تفاوت فراوانی نسبی راش در بین دو اشکوب به ترتیب در قطعه های شاهد و حفاظت کوتاه مدت مشاهده شد. نسبت بین فراوانی گونه راش در آشکوب بالا به زیرآشکوب برای منطقه با سابقه حفاظت کوتاه مدت و میان مدت به ترتیب 1/18 و 1/24 به دست آمد. در منطقه شاهد که بیشترین فراوانی نسبی گونه راش (80 درصد) در اشکوب بالا (درختی) به ثبت رسیده است، ارتباط متوسطی بین دو اشکوب وجود دارد (0/61= r، 0/001>p) و در حفاظت کوتاه مدت این ارتباط به شکل معنی دار وجود دارد (0/72= r، 0/001>p). در قرق میان مدت (بیش از 40 سال) با افزایش فراوانی نسبی گونه راش در آشکوب بالا (اشکوب درختی)، فراوانی نسبی آن در اشکوب زیرین نیز به شکل معنی‌داری (0/88= r، 0/001>p) افزایش یافته است. نتیجه‌گیری: اگر چه روند تغییرات گونه ای یک فرآیند پیچیده و نیازمند زمان طولانی است در عین حال نتایج نشان داده است در تحول ساختار توده ها در مناطق دست خورده، حفاظت میان مدت می تواند تسهیل گر شکل گیری زیراشکوب باشد. توصیه می شود که برای شکل گیری زیراشکوب در منطقه، حفاظت میان مدت همراه با دخالت های پرورشی اعمال شود.

Effect of traditional conservation on woody and herbal species frequency in the mountain forests of northern Iran (Case Study: Poudeh village, Roodsar)

Introduction and objective: The aim of this study was to investigate the woody and herbal frequency and species diversity in the mountain forests of northern Iran, Poudeh village of Roodsar, over time and as a result of traditional exclosure of these forests.Materials and methods: The study area is located in the forests of Poudeh village, Roodsar, Guilan province. According to the traditions of the region, people protected the spots of the destroyed forest areas near their hazelnut gardens for flood prevention and personal exploitation. They do this by using stones and placing shrubs on it, or using wooden stems and barbed wires. In this area, there are many of exclosure forest spots that have been protected and enclosed by the native people. Three exclosure forest spots were selected for this study. For this purpose, plots with different conservation history including lowterm enclosed forest area (Less than 40 years), middleterm enclosed forest area (More than 40 years) and reference forest area were selected and the indicators of relative frequency, relative ecological importance value and species diversity were calculated.Results: The results showed that with increasing the duration of forest protection, the relative abundance of beech in both strata levels increased the relative abundance of hornbeam and the amount of species diversity also decreased. The highest and lowest differences in relative abundance of beech between the two strata were observed in reference forest area and lowterm enclosed forest area respectively. The ratio between the abundance of beech in the upper story to the understory for lowterm enclosed forest area and middleterm enclosed forest area was 1.18 and 1.24, respectively. In the control area where the highest relative abundance of beech species (80%) was recorded in the upper floor (tree), there is a moderate relationship between the two floors (r = 0.61, p <0.001) and in shortterm protection, this relationship is significant (r = 0.72, p <0.001). In the middleterm enclosed forest area (more than 40 years) with increasing the relative abundance of beech in the upper story, its relative abundance in the understory also increased significantly (r = 0.88, p<0.001).Conclusion: The process of species change is a complex and timeconsuming process. The results show in the evolution of the stand structure in the affected areas, mediumterm protection can facilitate the formation of understory. It is recommended that middleterm enclosed forest area along with silvicultural treatment be applied to formation of understory.