ارزش‌گذاری اقتصادی خدمت تولید آب در بوم‌سازگان جنگلی (مطالعه موردی: حوزه‌آبخیز دارابکلا)

مقدمه و هدف: یکی از مهم ترین علل تخریب و زوال بوم سازگان های طبیعی، نبود بازاری برای تعیین ارزش خدمات تولید شده توسط آین بوم سازگان ها، و در نتیجه رایگان پنداشتن این خدمات است. یکی از با ارزش ترین خدمات فراهم سازی بوم سازگان ها تولید آب شیرین است که در پژوهش حاضر الگویی برای دستیابی به توزیع مکانی ارزش خدمت بوم سازگان تولید آب در حوزه آبخیز دارابکلا واقع در استان مازندران ارائه شده است.مواد و روش ها: در این پژوهش برای کمی سازی خدمت تولید آب از مدل عملکرد آب در invest استفاده شده است. تولید آب در این مدل بر مبنای منحنی بودیکو محاسبه شد که در واقع میزان رواناب هر پیکسل را از بارش منهای تبخیر و تعرق مشخص می کند. داده های مورد نیاز این مدل شامل نقشه های کاربری اراضی، میانگین بارش و تبخیر و تعرق پتانسیل سالانه، عمق خاک، آب قابل دسترس گیاه، مرزهای حوزه آبخیز و زیر حوزه های آبخیز و هم چنین یک جدول زیست فیزیکی می باشد. در ادامه به منظور ارزش گذاری این خدمت بوم سازگانی از روش هزینه جایگزین استفاده شده و بدین ترتیب دستیابی به نقشه توزیع مکانی ارزش خدمت بوم سازگانی تولید آب در سطح منطقه مطالعاتی میسر شده است. یافته ها: براساس محاسبات انجام شده توسط مدل در کل حوزه آبخیز دارابکلا، سالانه 43094152 متر مکعب آب تولید می شود. نتایج مربوط به کاربری های مختلف زمین نشان داد که بیش ترین میزان تولید رواناب در کاربری ها با مقدار 3743/76 مترمکعب در هکتار مربوط به کاربری انسان ساخت بود و پس از آن کاربری اراضی کشاورزی و باغی با مقادیر 3601/34 و 3592/18 مترمکعب در هکتار به ترتیب بیش ترین میزان تولید آب را داشتند. هم چنین کم ترین میزان رواناب مربوط به کاربری های جنگل نیمه متراکم و جنگل متراکم به ترتیب با مقادیر 2960/82 و 2602/19 مترمکعب در هکتار می باشد که بیان گر اینست که وجود تاج پوشش درختان جنگلی و چگونگی توزیع مکانی آن ها اثر مهمی بر افزایش نفوذ آب در خاک و کاهش تولید رواناب دارند. منطقه مورد مطالعه از نظر میزان ارزش اقتصادی خدمت بوم سازگان تولید آب در 4 طبقه متفاوت از ارزش قرار گرفته است. این طبقات از کمینه 29 24 میلیون ریال تا بیشینه 4339 میلیون ریال در هر هکتار تفاوت دارند. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که مدلinvest با وجود اینکه از اطلاعات نسبتاً کم و قابل دسترسی استفاده می کند، کارایی بالایی دارد و به وسیله آن می توان خدمات بوم سازگان را نقشه سازی کرد و درتصمیمات مدیریتی از آن استفاده کرد. همچنین با استفاده از نتایج کمی حاصل از اجرای مدل invest، امکان نمایش مکانی توزیع ارزش خدمت بوم سازگانی در سطح سرزمین مطالعاتی فراهم شد که نتایج این بخش نشان داد که توجه به ابعاد مکانی در تعیین ارزش خدمت تولید آب بسیار مهم است زیرا تغییر در خصوصیات مکانی به مقدار قابل توجهی بر میزان ارزش خدمت تولید آب تاثیر گذار خواهد بود.

Economic valuation of water production service in forest ecosystems (case study: Darabkola watershed)

Introduction and Objective: One of the most important causes of the destruction and decline of natural ecosystems is the lack of a market to determine the value of services produced by these ecosystems, and as a result, consider these services free. One of the most valuable services provided by ecosystems is the production of fresh water which in the present study, a model has been presented for achieving the spatial distribution of service value of water production ecosystem in Darabkola watershed that is located in Mazandaran Province.Materials and Methods: In this study, was used the water yield model in InVEST to quantify the water production service. In the model, the water production was calculated the based on the Budyko curve, which in fact determines the amount of water running off each pixel of land as the total precipitation minus evapotranspiration. The required data include maps of land use and land cover, average annual precipitation and potential evapotranspiration, soil depth, plant available water content, boundary of watersheds and subwatersheds as well as a biophysical table. In order to evaluate this ecosystem service has been valued with the replacement cost and thus it has been possible to obtain a spatial distribution map of the value of water production ecosystem service in the study area.Results: According to the calculations done by the model in whole Darabkola watershed, annually 43094152 of water is produced. The results of different land uses indicated that the highest amount of runoff in land uses is in manmade land use equal to 3743.76 and followed by agriculture and garden land uses with values of 3601.34 and 3592.18 had the highest water production, respectively. Also, the lowest runoff was related to the uses of semidense forest and dense forest with values of 2960.82 and 2602.19 , which indicates that the presence of the canopy of forest trees and their spatial distribution has an important effect on increasing water penetration in the soil and reducing runoff production. The study area is classified into four different classes of value in terms of economic value of water ecosystem services. These classes differ from a minimum of 24 29 million Rials to a maximum of 39 43 million Rials per hectare.Conclusion: The results of this study showed that Although InVEST model needs available and relatively simple data but it has high efficiency and we can use it for mapping ecosystem services and decision making. Also, using the quantitative results obtained from the implementation of the InVEST model, it was possible to show the spatial distribution of the value of ecosystem services in the study area. The results of this section showed that attention to the spatial dimensions is very important in determining the value of water production service, because the change in spatial characteristics will greatly affect the value of water production service.