مقایسه میزان ذخیره ی کربن و نیتروژن در خاک کاربری های جنگل دست کاشت، جنگل طبیعی و اراضی کشاورزی آبخیز دشت ارژن در استان فارس

ترسیب کربن در زیست توده ی گیاهی و خاک، ساده ترین و به لحاظ اقتصادی عملی ترین راهکار ممکن برای کاهش کربن اتمسفری محسوب می شود. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر کاربری های دست کاشت زبان گنجشک، سرو نقره ای، اقاقیا، سنجد، سدروس و بلوط ایرانی بر میزان ذخیره ی کربن و نیتروژن خاک در سال 1397 در منطقه ی دشت ارژن استان فارس انجام شد. برای هر کاربری جنگل کاری، تعداد 25 اصله درخت به فاصله 2.5 متر از یکدیگر در سه قطعه نمونه وجود داشته که مساحت هر کدام 156 متر مربع است. همچنین در مجاورت این کاربری ها که حدود 50 سال پیش در قالب آزمایش های سازگاری و پیش آهنگ ایجاد شده بودند، کاربری جنگل طبیعی بلوط ایرانی و زمین کشاورزی زیر کشت یونجه با سابقه ی کشت 10 ساله، مورد مطالعه قرار گرفت. برای هر کاربری جنگل کاری و در هر قطعه نمونه آنها، پنج نمونه ساده خاک از عمق 20 -0 سانتی متری بر روی اقطار قطعه نمونه برداشت شد و با مخلوط کردن آن ها، یک نمونه مرکب برای هر قطعه نمونه و در مجموع سه نمونه برای هر کاربری تهیه و کربن آلی و نیتروژن کل خاک در آزمایشگاه اندازه گیری شد. سپس، میزان ذخیره ی کربن و نیتروژن و ارزش اقتصادی آن ها محاسبه شد. نتایج نشان داد هر هکتار خاک زیر پوشش دو گونه سدروس و جنگل طبیعی بلوط ایرانی، به ترتیب 387.9 و 348.6 تن گاز دی اکسیدکربن را ذخیره کرده است. ارزش اقتصادی کل ذخیره ی کربن در خاک این دو کاربری،به ترتیب معادل 3.258 و 2.932 میلیارد ریال در هکتار محاسبه شد. برخلاف انتظار، میزان ذخیره ی کربن و نیتروژن در زیر جنگل کاری سدروس، به عنوان یک گونه ی غیر بومی، بیشتر از از سایر گونه ها بود. تبدیل اراضی جنگل طبیعی به اراضی کشاورزی باعث کاهش 79.63 درصدی میزان ذخیره ی کربن در خاک شده است. با توجه به نتایج این پژوهش، توصیه می شود از تغییر کاربری جنگل های طبیعی به اراضی کشاورزی خودداری شده و برای احیای اراضی جنگلی تخریب شده، اقدام به کاشت گونه های جنگلی بومی مانند بلوط و غیربومی سازگار با شرایط اقلیمی منطقه شود.

comparison of carbon and nitrogen sequestration in soils under plantations, natural forest and agricultural farm land uses in arjan plain in the fars province

the carbon sequestaration by plants and soil is one of the easiest and the most econimical ways to reduce atmosphere carbon. this study was conducted on the planted land use of fraxinus rotundifolia, cupressus arizonica, obinia pseudoacacia l., elaeagnus angustifolia, cedrus libani, and quercus brantii (persica) in the arjan plain of fars province. for each plantation land use, there were three plots with 125 m2 area where 25 trees were planted with 2.5meter distance. also in the vicinity of these land uses, which were established about 50 years ago as a adaptation experiments, were a natural oak forest and a 10yearold alfalfa farm land. in each plot, five soil samples were taken from 0 -20 cm depth. then simple soil samples from each plot were combined and a composite sample was prepared for each replicate. totally three composite soil samples from each land use were transformed to the lab and organic carbon and total soil nitrogen were measured and carbon and nitrogen sequestration rate and their economic value were calculated. the total economic value of carbon sequestration in the soil under the cover of c. libani and q. brantii natural forest was calculated to be $77571.43 and $69809.52, respectively. each hectare of soil under the cover of these two species captured 387.9 and 348.6 tons of carbon dioxide, respectively. unexpectedly, the values of carbon and nitrogen stock was higher under cedar trees, as nonnative species, when compared with the other tree species. therefore, these species can be considered as proper options for forest restoration plans. transformation of natural forest to agriculture led to decreasing of soil carbon stock till 79.63%. according to the results of this study, it is recommended to avoid conversion of natural forest to agricultural lands and native trees like oak and nonnative forest species adapted to climate conditions should be considerded to restore deforested forest lands.