مقایسه برخی ویژگی های فیزیکی- شیمیایی و میکروبی خاک در ارتباط با خشکیدگی درختان بلوط در طبقات مختلف ارتفاع از سطح دریا در جنگل های زاگرس جنوبی

خشکیدگی درختان همواره به عنوان یکی از مشکلات اساسی در مناطق خشک و نیمه خشک مطرح بوده است. آگاهی از نوع و میزان ارتباط عوامل محیطی از جمله خصوصیات خاک به عنوان بستر رشد گونه های گیاهی با اختلال ه ای طبیعی می تواند راه گشای مدیریت پایدار عرصه های جنگلی و ابزاری مفید در پایش آنها باشد. این مطالعه با هدف مقایسه برخی خصوصیات فیزیکی شیمیایی و میکروبی خاک در ارتباط با زوال بلوط در بخشی از جنگل های زاگرس جنوبی در شهرستان ملکشاهی استان ایلام انجام شد. نتایج تجزیه واریانس دو طرفه نشان داد که اثر ارتفاع از سطح دریا و همچنین اثر متقابل سلامت درخت و ارتفاع از سطح دریا بر شوری، کربن آلی، نیتروژن، پتاسیم و آهک خاک معنی دار بود. در بین خصوصیات شیمیایی کربن آلی، نیتروژن، پتاسیم و شوری خاک زیراشکوب الگوی تغییر مشابهی در رابطه با خشکیدگی و ارتفاع از سطح دریا داشتند. به طوری که بیشترین میزان این متغیرها در بالابند و زیر درختان سالم دیده شد و با افزایش میزان خشکیدگی در این طبقه ارتفاعی روند نزولی نشان دادند. اثر سلامت درخت و ارتفاع از سطح دریا و اثر متقابل آنها بر شن، رس و وزن مخصوص ظاهری معنی دار بود. نتایج نشان داد که رطوبت اشباع خاک زیر درختان خشک در میان بند (33.9 درصد) و نیمه خشک پایین بند (32.28 درصد) به طور معنی داری کمتر از سایر درختان در سایر موقعیت ها بود. درصد شن در میا ن بند و پایی ن بند در زیر درختان خشک بیشتر از درختان نیمه خشک و سالم بود. وزن مخصوص ظاهری در هر سه طبقه ارتفاعی در زیر درختان نیمه خشک کمترین مقدار را نشان داد. اثر متقابل ارتفاع از سطح دریا و سلامت درخت بر تنفس پایه و برانگیخته خاک زیر تاج معنی دار بود. بیشترین مقدار تنفس پایه و برانگیخته در زیر درختان سالم بالابند (71.22 و 97.32 mgco2c kg^-1day^-1) مشاهده شد و با افزایش خشکی درختان میزان آنها کاهش یافت. همچنین نیتروژن، کربن آلی و پتاسیم خاک در زیر پایه های بلوط سالم بالابند بیشترین مقدار را داشتند. بر اساس نتایج، با توجه به عدم اختلاف معنی دار میانگین خصوصیات فیزیکی خاک بین بیشتر موقعیت های مورد مطالعه می توان بیان کرد که خصوصیات شیمیایی و بیولوژیک خاک نسبت به خصوصیات فیزیکی تغییرات خشکیدگی را در طول گرادیان ارتفاعی به صورت مشخص تری منعکس می کنند.

comparison of some soil physico-chemical and microbial characteristics in relation to oak decline in different elevation classes in southern zagros forest

the decline of trees has been raised as one of the main problems in arid and semiarid regions. understanding the type and extent of the relationships among different environmental factors - e.g. soil characteristics as the basis for growth and development of plant species and natural disturbances can be facilitated the ways of sustainable forest management and a useful tool for monitoring them. this study aimed to compare some soil physical, chemical and microbial properties in relation to the oak decline in the southern zagros forest in malekshahi county in ilam province. the twoway analysis of variance showed that the effect of elevation, as well as the interaction between oak vitality classes and elevation on soil salinity, organic carbon, nitrogen, potassium and lime were significant. among soil chemical properties, the factors of organic carbon (oc), nitrogen (n), potassium (k) and electrical conductivity (ec) of the understory of trees were significantly affected by elevation, oak vitality classes and the elevation by vitality interaction. higher values of these characteristics observed under the healthy oak trees in highland, which indicated a decreasing trend with increasing rates of drought in this elevation class. the effect of elevation and oak vitality and their interaction on sand, clay and bulk density was significant. the results showed that the soil saturated moisture content was significantly lower under dead trees (33.9%) in middle land and semidried trees (32.28%) in lowland than other trees. the percentage of sand was higher under dead trees than semidried and healthy trees in lowland and midland. a minimum amount of soil bulk density was found at all three classes of elevation under the semidried trees showed. the interaction between elevation and vitality was significant on basal respiration (br) and substrateinduced respiration (sir). the highest values of br and sir observed under healthy trees in highland (71.22 and 97.32 mgco2c kg1 day1) which a decreasing trend has been found with the increasing intensity of tree dieback in the study area. the amount of n, oc, and k showed the highest value under healthy oak trees in highland. according to the obtained results, it can be concluded that the soil chemical and biological properties can be able to predict the decline of trees along the elevation gradient.