طراحی برنامه مدیریت رفتاری خانواده‌محور و اثربخشی آن بر میزان اختلال نارسایی توجه و فزون‌کنشی

زمینه و هدف: اختلال نارسایی توجه و فزون کنشی یکی از رایج ترین اختلالات دوران کودکی و نوجوانی است که کودکان مبتلا به آن، معمولاً در مهار رفتارهای خود، مشکلات زیادی دارند و خانواده های آنان نیز در مدیریت رفتار این کودکان، با تردیدها و تعارض های زیادی مواجه می شوند. هدف پژوهش حاضر طراحی برنامه مدیریت رفتاری خانواده محور و ارزیابی اثربخشی آن بر کاهش نشانه های اختلال نارسایی توجه و فزون کنشی کودکان دبستانی، است. روش: این مطالعه یک پژوهش کاربردی از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه و جلسه پیگیری بود. جامعه آماری این پژوهش را تمامی والدین دارای کودک دبستانی با اختلال نارسایی توجه و فزون کنشی شهر تهران در سال تحصیلی 98-1397 تشکیل می داد. با استفاده از نمونه گیری در دسترس تعداد 64 نفر از این والدین، انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه جایدهی شدند. گروه آزمایش یک دوره آموزش 90 دقیقه ای برنامه مدیریت رفتاری خانواده محور را در طی 10 جلسه دریافت کرد، ولی گروه گواه بدون آموزش در نوبت انتظار قرار گرفت. ابزار غربالگری و جمع آوری داده ها، مقیاس کانرز 1999 (فرم معلم و والدین) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل آماری تحلیل واریانس با تکرار سنجش (درون بین آزمودنی) استفاده شد. یافته ها: یافته های حاصل از روش تحلیل واریانس با تکرار سنجش نشان داد که به طورکلی برنامه مدیریت رفتاری خانواده محور بر کاهش میزن نشانه های نارسایی توجه/ فزون کنشی، تاثیر معناداری داشته است. همچنین یافته های این مطالعه نشان داد که تفاوت بین گروهی در مرحله پس آزمون (55/13) و پیگیری (46/75)، معنادار بوده است(p<0/05). در نتیجه می توان گفت برنامه مذکور بر کاهش میزان اختلال نارسایی توجه و فزون کنشی اثربخشی معناداری داشته و این نتایج در دوره پیگیری دوماهه نیز پایدار بوده است.نتیجه گیری: بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه می توان نتیجه گرفت که برنامه مدیریت رفتاری خانواده محور باعث می شود که والدین ارتباط بهتری را با کودک مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی خود برقرار کنند و در نتیجه درک عمیق تری بین والدین و کودک شکل می گیرد که در نهایت باعث بهبود وضعیت رفتاری کودک می شود.

Designing a Family Centered Behavioral Management Program (FBMP) and Assessing its Effectiveness in Reducing Symptoms of Attention Deficit and Hyperactivity Disorder

Background and Purpose: Attention Deficit and Hyperactivity Disorder (ADHD) is one the most prevalent disorders in childhood and adolescence. Children with ADHD have usually different problems in controlling their behaviors. Their families are confronted with many doubts and conflicts in managing the behaviors of these children. This study aimed to design a familycentered behavioral management program (FBMP) and assess its effectiveness in reducing the symptoms of ADHD in the primary school students.Method: This study was an applied research with quasiexperimental pretestposttest control group design and followup stage. The statistical population included the parents of all primary school children with ADHD in Tehran city in the academic year 20182019. 64 parents out of this population were selected by convenience sampling and then randomly assigned to either the experimental or control group. The experimental group received ten 90min sessions of FBMP, while the control group was put on a waiting list to receive it. Data were collected by Connerchr('39')s Teacher and Parent Rating Scale (1999). Repeated Measures ANOVA was used to analyze the data. Results: Data analysis by repeated measures ANOVA revealed that FBMP was significantly effective in reducing the symptoms of ADHD in the primary school children. Findings showed that there was a significant difference between the groups in the posttest (55.13) and followup stage (46.75) (P≤0.05). Therefore, results showed that the program was significantly effective in reducing the symptoms of ADHD and this efficacy was stable during the 2month followup period. Conclusion: Based on the results of this study, it can be concluded that FBMP makes a better transaction between the children with ADHD and their parents and shapes a better understanding between them, which ultimately leads to improvement of childchr('39')s behavior.