تحلیل وضعیت مدیریت نظام شابک در جهان

هدف. هدف اصلی مطالعه حاضر، تحلیل وضعیت و جایگاه نظام شماره‏گذاری استاندارد بین‏المللی کتاب (شابک) در بین کشورهای عضو و نحوه عمل موسسه‏های ملی به وظایف محوله از سوی سازمان جهانی شابک است. روش. روش پژوهش از نوع پیمایشی است و جامعه آماری تمامی نمایندگان سازمان جهانی شابک نزدیک به 160 کشور است که از بین آنها 66 نماینده فعال به پرسشنامه پاسخ دادند. ابزار گردآوری داده‏ها پرسشنامه پژوهشگر ساخته و روش تجزیه و تحلیل داده‏ها نیز از روش آمار توصیفی نظیر فراوانی، درصد، و... می‏باشد. یافته‏ها. یافته‏ها نشان می‏دهند تنها 42 درصد کشورها، شابک را به صورت رایگان در اختیار ناشران قرار می‏دهند. 60.6 درصد کشورهای عضو، بانک اطلاعاتی کتابشناختی منابع دارای شابک را تولید کرده‏‏اند. 74.2 درصد موسسه‏های ملی اطلاعات ناشران عضو را برای درج در راهنمای بین‏المللی ناشران در اختیار سازمان جهانی قرار می‏دهند. در این میان تنها 42.4 درصد موسسه‏ها، شابک‏های غلط اختصاص یافته از سوی ناشران را اصلاح می‏کنند. از نظر کاربرد فهرست‏برداری، توزیع، جستجوی کتابشناختی به ترتیب بیشترین کاربرد را دارند. در 27 درصد کشورها، ناشران آگاهی کافی از نظام شابک دارند. کشورهای عضو، کتابخانه ملی و اتحادیه ناشران را مهم‏ترین حامیان نظام شابک، و برگزاری کارگاه و همایش‏ را مهم‏ترین روش‏ افزایش آگاهی و انگیزه ناشران برای استفاده از شابک می دانند. موسسات ملی، اطلاع‏رسانی از طریق رسانه‏های همگانی در بارۀ فواید و کاربردهای شابک و برگزاری کارگاه‏ها آموزشی و همایش‏های منطقه‏ای و بین‏المللی را مهم‏ترین راه‏کارهای بهبود نظام شابک عنوان کرده‏‏اند. نتایج. نظام شابک از نظر کارآیی و میزان تمایل ناشران به استفاده از آن، از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیست. شکل‏گیری کتاب‏خوان‏های الکترونیکی و تبلت‏ها، و عدم تمایل برخی از آنها به استفاده از نظام شابک و همچنین شکل‏گیری استانداردهای جدید نظر doi و isan و یکسانی بیش از حد شماره شابک با شماره ean موجودیت نظام شابک را با تهدید همراه کرده است و لازم است نظام شابک بازتعریفی از ماهیت، ساختار، عملکرد، و کارآیی خویش داشته باشد.