تغییرات ماهانه شدت و تمرکز رواناب سطحی در رودخانه‌های حوضه‌ی گرگانرود استان گلستان

تحلیل تغییرات رژیم جریان و تداوم آن و تعیین عوامل موثر در بی‌نظمی‌ها از پیش‌نیازهای اصلی مدیریت و بهره‌برداری بهینه از رودخانه‌ها به‌ عنوان یکی از منابع اصلی آب مصرفی می‌باشند. در این پژوهش میزان تغییرات ماهانه حجم رواناب در 20 ایستگاه‌ هیدرومتری واقع در استان گلستان در یک دوره ی 38 ساله (1353-1391) با استفاده از شاخص تغییرات سالانه (ضریب تعدیل توزیع سالانه و شدت تمرکز) مورد ارزیابی قرار گرفت. براساس داده‌های ماهانه دبی در سال‌های مختلف، حجم رواناب ماهانه و سالانه ی ایستگاه‌های مورد مطالعه در طول دوره ی آماری محاسبه گردید. هم‌چنین روند شاخص تغییرات سالانه با استفاده از آزمون منکندال مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که از نظر توزیع ماهانه، حداکثر مقادیر حجم رواناب ایستگاه‌ها در فصل بهار و خصوصاً در ماه فروردین اتفاق افتاده است که با مقادیر بالای بارش بهاره و اثر آن در میزان آبدهی بالای رودخانه‌ها در این فصل در ارتباط بوده است. هم‌چنین، بیش‌ترین مقادیر حجم رواناب در ایستگاه‌های آق‌قلا، قزاقلی و بصیرآباد به‌ترتیب دارای متوسط حجم رواناب سالانه (33.9، 33.5 و 32.6 میلیون مترمکعب) می‌باشند. در حالی‌که بیش‌ترین یکنواختی در وقوع رواناب در ماه‌های سال مربوط به ایستگاه‌های نوده‌خاندوز، تمر، گالیکش و قلی‌تپه به‌ترتیب با مقادیر ضریب تعدیل توزیع سالانه برابر 0.19، 0.21، 0.23 و 0.24 درصد بوده است. کم‌ترین شدت تمرکز رواناب نیز مربوط به ایستگاه‌های نوده‌خاندوز و تمر به‌ترتیب برابر با مقادیر 0.26 و 0.25 درصد می‌باشند، در صورتی‌که ایستگاه‌ رامیان (با مقدار شاخص 0.62 درصد) دارای بیش‌ترین شدت تمرکز بوده است. نتایج حاکی از رابطه ی مستقیم و معنی‌دار میان ضریب تعدیل توزیع سالانه ی دبی و شاخص شدت تمرکز با ضریب همبستگی 0.60 می‌باشد. بنابراین بیش‌ترین روند کاهشی و افزایشی در طول دوره ی آماری با استفاده از آزمون منکندال به‌ترتیب در ایستگاه‌های شیرآباد و نوده‌خاندوز در سطح معنی‌دار 0.05 مشاهده شده‌اند.