ارزیابی فعالیت گسل تبریز با شاخص‌های ژئومورفیک، تکنیک سنجش از دور و gis

کلان شهر تبریز در حریم گسل فعال تبریز قرار دارد و از بخش انتهایی حوضه‌های آبریز گماناب‌چای و ورکش‌چای در شمال شهر نیز عبور می‌کند. پژوهش حاضر، با استفاده از شاخص‌های ژئومورفیک، تکنیک سنجش از دور و gis به بررسی فعالیت‌های تکتونیکی این گسل در محدوده ی کلان ‌شهر تبریز می‌پردازد. بدین منظور شاخص‌های ژئومورفیک شامل تراکم زهکشی، نسبت انشعاب، نسبت شکل حوضه، عدم تقارن حوضه، تقارن توپوگرافی معکوس، انتگرال هیپسومتری، سینوسی جبهه ی‌ کوهستان، سینوسی رودخانه، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع دره، گرادیان طولی رود و شاخص ارزیابی نسبی تکتونیکی فعال به ‌عنوان ابزار‌های مدلی و مفهومی استفاده شد. تصویر ماهواره‌ای سنجنده ی aster، نقشه ی زمین‌شناسی، مدل رقومی ارتفاع و نرم‌افزارهای envi4.8 و arcgis10.2 دیگر ابزارهای فیزیکی این پژوهش است. طبق نتایج، مقادیر کمّی شاخص‌های تراکم زهکشی 51/0 و 57/0،‌ نسبت انشعاب 2 و 1/2، نسبت شکل حوضه 2/2 و 8/1، عدم تقارن حوضه 7/39 و 2/23، تقارن توپوگرافی معکوس 36/0 و 59/0، انتگرال هیپسومتری 28/0 و 39/0، سینوسی جبهه‌ کوهستان 4/1 و 93/0، سینوسی رودخانه 1/1 و 3/1، پهنای کف دره به ارتفاع دره 08/1 و 2/1، گرادیان طولی رود 1202 و 318 به ترتیب برای حوضه‌های آبریز گماناب‌چای و ورکش‌چای به دست آمد. بر اساس شاخص ارزیابی نسبی تکتونیک فعال، حوضه‌های آبریز گماناب‌چای و ورکش‌چای به ‌ترتیب با مقادیر عددی 9/1 و 7/1 دارای حرکات تکتونیکی زیاد هستند. نتایج شاخص‌های مورد بررسی، حاکی از تاثیرپذیری مورفولوژی حوضه‌های آبریز گماناب‌چای و ورکش‌چای از حرکات تکتونیکی گسل تبریز است. با پردازش داده‌های ماهواره‌ای شواهد تکتونیکی گسل تبریز همچون انحراف آبراهه‌ آجی‌چای، پرتگاه گسل و پدیده ی‌ عدسی‌ شکل در محدوده ی کلان ‌شـهر تبریز نیز تفسیر شدند. نتایج بـه دست آمده با شواهد میدانی منطقه تایید گردید. بنابراین، کلان ‌شهر تبریز از نظر حرکات تکتونیکی در یک منطقه ی مخاطره‌آمیز واقع شده است.

Assessment of the Activity of Tabriz Fault by Geomorphic Indicators: Remote Sensing and GIS Technique

Tabriz metropolitan is located in an area of active fault which crosses the lower part of the Gomanabchai and Varkeshchai watershed in the north of the city. This research is studying Tabriz fault tectonic activity in the range of Tabriz metropolitan using geomorphic indicators, remote sensing and GIS techniques. To achieve this goal, geomorphic indicators were used as tools including drainage density, branching ratio, the ratio of the basin, basin asymmetry, polarity reverse topographic, hypsometric integral, sinus mountain front, sinus river valley floor width to valley height, longitudinal gradient, and index assessment of active tectonic model and concept. Satellite images ASTER sensor, geological maps, digital elevation model and ENVI4.8, ArcGIS10.2 software were other physical means in this research. As a result, small amounts of drainage density indices 0.51 and 0.57, the branch 2 and 2.1, 2.2 and 1.8 of the basin, basin asymmetry 39.7 and 23.2, 0.36 and 0.59 reverse topographic symmetry, hypsometric integral 0.28 and 0.39, 1.4 sinus mountain front and 0.93, 1.1 and 1.3 sinus river, valley floor width to valley height of 1.08 and 1.2, longitudinal gradient the 1202 and 318 calculated for Gomanabchai and Varkeshchai watershed respectively. Relative Active Tectonics Index assessment showed that Gomanabchai and Varkeshchai watershed values 1.9 and 1.7 respectively have high tectonic movements. Results indices show Gomanabchai and Varkeshchai watershed morphology influence the Tabriz fault tectonic movements. With processing satellite data, as evidence of tectonic Tabriz fault deviation, Ajichai stream, cliff fault and lensshaped phenomenon were also interpreted in the metropolitan area Tabriz. The results were confirmed by field evidence area. So, Tabriz was located as a perilous zone of tectonic movement.