ارزیابی ناهمگونی فضایی شاخص آشفتگی هیدرورسوب‌شناسی در زیرحوضه‌های سامیان

شاخص‌های بوم‌شناختی به ابزارهای مهمی برای ارزیابی و پایش منابع طبیعی تبدیل شده‌اند که درک رابطه بین فعالیت‌های زیست‌شناسی و واکنش بوم‌شناختی برای ساختار آن‌ها ضروری است. از طرفی، فعالیت‌های انسانی از طریق تغییرات در تولید رسوب، انتقال و ذخیره‌سازی تاثیرات قابل توجهی بر تکامل چشم‌انداز دارند. لذا این امر در مدیریت جامع‌نگر حوضه‌ها و اکوسیستم‌های مختلف بایستی مورد توجه قرار گیرد. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی ناهمگونی فضایی شاخص آشفتگی هیدرورسوب‌شناسی (hsdi) در زیرحوضه‌های سامیان واقع در بخش مرکزی استان اردبیل انجام شد. بدین‌منظور، ابتدا عوامل انتقال رسوب (st)، تنش هیدرولوژیکی (hs)، تغذیه آب زیرزمینی (rec) و پتانسیل فرسایش خاک (sep) برای 27 زیرحوضه مختلف مورد مطالعه محاسبه شد. در ادامه، وزن‌دهی این عوامل با استفاده از روش آنتروپی شانون صورت گرفت. سپس با استفاده از میانگین وزنی شاخص آشفتگی هیدرورسوب‌شناسی (hsdi) محاسبه و پهنه‌بندی شد. نتایج نشان داد که مقادیر متوسط، حداکثر و حداقل مقدار شاخص hsdi در حوضه سامیان به‌ترتیب برابر 10.17، 45.67 و 0.20 بوده است. هم‌چنین، طبق نتایج به‌ترتیب 87.67، 5.33، 5.32 و 1.68 درصد از مساحت حوضه در طبقات خیلی‌کم، کم، متوسط و زیاد از سطح آشفتگی دسته‌بندی شد. زیرحوضه 19 واقع در بخش شمالی، و زیرحوضه‌های 20 و 21 واقع در بخش مرکزی حوضه سامیان دارای بیش‌ترین آشفتگی هستند، لذا برای انجام اقدامات مدیریتی در اولویت قرار می‌گیرند. چارچوب پژوهش حاضر به‌عنوان ابزاری بالقوه برای حمایت از تصمیماتی که باید بر بهبود مدیریت منابع طبیعی متمرکز باشد، قابلیت کاربرد دارند.

Assessment of Spatial Heterogeneity of Hydrosedimentological Disturbance Index in the Samian subwatersheds

Ecological indicators have become important tools for evaluating and monitoring natural resources. Understanding the relationship between biological activities and ecological interactions is essential to their structure. On the other hand, human activities have significant effects on landscape evolution through changes in sediment production, transport, and storage. Therefore, this issue should be considered in the comprehensive management of different watersheds and ecosystems. Accordingly, the present study was conducted to evaluate the spatial heterogeneity of the hydrosedimentologic disturbance index (HSDI) in the watershed located in the central part of Ardabil province. For this purpose, sediment transport (ST), hydrological stress (HS), recharge potential of groundwater (Rec), and soil erosion potential (SEP) were first calculated for 27 different subwatersheds. Then, these factors were weighted using the Shannon entropy method. The hydrosedimentologic disturbance index (HSDI) was calculated and zoned using the weighted average. The results showed that the mean, maximum and minimum values of the HSDI index in the Samian watershed were 10.17, 45.67, and 0.20, respectively. In addition, 87.67, 5.33, 5.32, and 1.68% of the watershed area were classified into very low, low, medium, and high levels of disturbances, respectively. Subwatershed 19 located in the northern part, and subwatersheds 20 and 21 located in the central part of the Samian watershed have the most disturbances, so they are prioritized for management actions. The present research framework can be used as a potential tool to support decisions that should focus on improving natural resource management.