بررسی ارتباط متغیرهای هیدروژئومورفیکی با رسوب در حوضه ‎های گاوی و کنجانچم استان ایلام

رسوب یکی از مسائل مهم در حوضه ی آبریز محسوب می شود. با توجه به مشکلات ناشی از رسوب، بررسی ارتباط متغیرهای هیدروژئومورفیکی تاثیرگذار در تولید رسوب و بار رسوب معلق در حوضه ی آبریز ضرورت دارد. هدف این تحقیق مدل‎سازی رابطه ی بین میزان بار رسوب معلق با متغیرهای هیدروژئومورفیکی در حوضه ی آبریز است. دو حوضه گاوی و حوضه ی کنجانچم در استان ایلام که شامل 8 زیرحوضه مشخص و مجهز به ایستگاه هیدرومتری می باشند انتخاب شدند. مواد این تحقیق داده‌های دبی رسوب مشاهده‌ای بعنوان متغیر وابسته ایستگاه‎های هیدرومتری که با استفاده از منحنی‎سنجه‎رسوب تحلیل شد. در مرحله ی بعد همگنی حوضه‌های آبریز با استفاده از روش تحلیل خوشه‌ای ارزیابی شد. در تحلیل خوشه‌ای پس از استاندارد کردن داده‌ها به روش z - score، گروه‌بندی با روش طبقاتی تجمعی و محاسبه فاصله ی اقلیدسی به روش ward انجام شد. به تدریج زیرحوضه‌های چاویز، سرجوی، اماملکشاهی و آسان درگروه یک و زیرحوضه‎های کنجانچم، رستم آباد، تنگ باجک و گنبد در گروه دوم تحلیل شده‎اند. جهت تحلیل ارتباط بین متغیرهای ژئومورفیک با رسوب هر زیرحوضه از روش رگرسیون چندمتغیره آماری استفاده شد. نتایج بررسی ارتباط بین خصوصیات ژئومورفیک با رسوب زیرحوضه‌ها نشان داد که مقدار رسوب با شاخص شیب، ضریب گردی، بافت زهکشی، بارندگی، ناهمواری و مساحت حوضه همبستگی مثبت داشته و در سطح 0.001 معنی‌دار بوده است. جهت تاثیرگذاری متغیرها بر میزان رسوب زیرحوضه‌ها از روش تحلیل مولفه‌های اصلی و تحلیل خوشه‌ای استفاده گردید. نتایج نشان داد که سه عامل ضریب گردی، ضریب شیب و ضریب بافت زهکشی حوضه به ترتیب 44.62، 25.22 و 16.74 درصد از واریانس تمامی متغیرهای تحقیق را تبیین می‌کند. در مجموع سه عامل استخراج شده نهایی توانسته‌اند 87% از واریانس تمامی متغیرهای تحقیق را تبیین نمایند.

Examining the relationship between hydrogeomorphic variables and sediment in Gavi and Kanjancham basins of Ilam province

Sedimentation is one of the most important issues in the watershed. Due to the problems caused by sediment, it is necessary to investigate the relationship between hydrogeomorphic variables affecting sediment production and suspended sediment load in the watershed. The purpose of this study is to model the relationship between suspended sediment loads with hydrogeomorphic variables of the basin and to extract geomorphic features and their relationship with sedimentation in the watershed. By simple random method, two cows and conifers, which include 8 specific subbasins and are equipped with hydrometric stations, were selected. Statistical multivariate regression method was used to analyze the relationship between geomorphic variables with sedimentation of each subbasin. The results of the study of the relationship between geomorphic characteristics and sedimentation of subbasins showed that the amount of sediment produced was positively correlated with slope index, roundness, drainage texture, rainfall, unevenness and basin area and was significant at the level of 0.001. In order to influence the variables on the sedimentation rate of the subbasins, the principal component analysis and cluster analysis methods were used. The results showed that the three factors of roundness coefficient, slope coefficient and drainage texture coefficient of the basin explain 44.62, 25.22 and 16.74% of the variance of all research variables, respectively. In total, the three final extracted factors were able to explain 87% of the variance of all research variables.