بررسی و پهنه بندی آسیب پذیری آب های زیرزمینی، با کمک روش دراستیک و الگوریتم‌های فازی مطالعه ی موردی: دشت تبریز

آب های زیرزمینی از منابع مهم زمین و گاه تنها منبع شرب محسوب می شوند، به همین دلیل شناخت محدوده های آسیب پذیر و پهنه بندی این مناطق از اهمیت زیادی برخوردار است. دشت تبریز، یکی از دشت های بزرگ شمال غرب کشور است که امروزه با گسترش شهر تبریز، استخراج زیاد از آب های زیرزمینی و آلودگی آبخوان، آب های زیر زمینی این دشت، با مشکلات جدی مواجه شده اند. در این مقاله سعی شده، با استفاده از مدل های دراستیک و فازی و با در نظرگرفتن متغیرهایی مانند ،عمق سطح آب، تغذیه ی خالص، محیط آبخوان، جنس خاک، توپوگرافی، محیط غیراشباع و هدایت هیدرولیکی، پتانسیل آلودگی آبخوان دشت و میزان آسیب پذیری آب های زیرزمینی بررسی و با استفاده از شاخص gqi کیفیت آب زیرزمینی مورد ارزیابی قرارگیرد و با کمک نرم افزار arc map در نهایت پهنه بندی گردد. نتایج بررسی ها و ارزیابی ها با استفاده از این مدل و روش ها نشان داد که، شاخص آسیب پذیری دشت ، بین 75 تا 165 بوده، یعنی 5/78 ، 14/91 ، 20 ، 19/43 ، 27/63 ، 32/02 درصد از آبخوان به ترتیب دارای درجات آسیب پذیری، بدون خطر آلودگی، خیلی کم، کم تا متوسط، متوسط تا زیاد و زیاد می باشد. نقشه های حاصل از بکارگیری مدل فازی ( عملگر ضرب) و پارامترهای مدل دراستیک نیز نشان داد که 47 درصد از مساحت منطقه، در طبقات توصیفی آسیب پذیری متوسط تا زیاد قرار می گیرند. مقایسه ی محدوده ها با دو روش نشان داد که اختلاف میان این دو مدل، تنها 1 درصد است. این تفاوت پایین، نشان دهنده ی تطابق بالای این دو روش می باشد. مقایسه ی نقشه های آسیب پذیری به روش های دراستیک و الگوریتم های فازی، نشان داد که مدل فازی دقت بیشتری نسبت به روش دراستیک دارد. نقشه های ترسیمی با استفاده از هر دو مدل نشان دادند که، قسمت های شمال غربی تا جنوب غربی (حدود بیست و پنج درصد) بیشترین پتانسیل و قسمت های جنوب غربی کمترین پتانسیل برای آلودگی (حدود بیست درصد) را دارا می باشد. بررسی کیفیت آب با استفاده از شاخص gqi و بر اساس استاندارد شرب who نشان داد که قسمت های شمال غربی و جنوب غربی آبخوان، دارای کمترین شاخص کیفیت نسبت به قسمت های جنوب شرقی آبخوان می باشد.

Investigation and Assessment of Groundwater Vulnerability to Pollution using DRASTIC Model and Fuzzy Logic

In the Drastic model, the vulnerability index was obtained from 57 to 165, which is in the descriptive division into classes without risk to high risk of pollution, which if we consider three classes without risk of pollution to low pollution, we can say 44% of the total area of the plain is located on these three classes. Also, three classes of low to high, occupy 46% of the plain area. In fuzzy modeling, after scaling and overlapping seven input layers, we prepared the final map, which according to the index of this modeling, 47% of the total area of the plain has high vulnerability, that the result obtained is very similar to the result of DRASTIC method, but by comparing the two methods, it becomes clear that the fuzzy model is more accurate than the drastic method. In both maps, the northwestern to southwestern parts where the city of Tabriz is located, have the highest potential for pollution and the southwestern parts, which include the Sahand Mountains, have the lowest potential for pollution. Finally, using GQI index and according to drinking standard WHO and using ten parameters: hydraulic conductivity, chlorine, calcium, bicarbonate, magnesium, potassium, total soluble solids, sodium, sulfate and total hardness which are taken from wells in the plain, In highrisk areas, due to the high percentage of total soluble solids, total hardness and high hydraulic conductivity, water quality has also decreased and descriptively, the water quality of Tabriz plain is in the acceptable to appropriate range.