بازخوانی درس‌آموخته‌های اجتماعی اسکان موقت بعد از زلزله در ایران

مقالۀ حاضر، «خلا اجتماعی» در فرایند مدیریت فاجعه و بحران در ایران را بازنمایی می‌کند. در چرخۀ مدیریت بحران، دورۀ موسوم به اسکان موقت، زمان بااهمیت و مهمی است که بخشی از قوت یا ضعف مدیریت فاجعه برپایۀ آن ارزیابی می‌شود. اسکان موقت، ترکیبی از اشکال اقامت و سکونت غیردائمی آسیب‌دیدگان فاجعه‌ها تحت نام‌های سرپناه، سکونت‌دهی اضطراری، سکونت کوتاه‌مدت و غیره را در بر می‌گیرد و دارای جنبه‌های فنی- سازه‌ای، کالبدی- محیطی و اجتماعی- فرهنگی است. بخش مهمی از اطلاعات مقاله، از یک پژوهش میدانی و کیفی شامل 300 مصاحبۀ عمیق با مردم و مسئولان ملی، استانی و محلی متولی اسکان در استان کرمانشاه اقتباس شده است. بازخوانی تجارب اسکان موقت در زلزله‌های مهم ایران به‌ویژه زلزلۀ سرپل‌ذهاب، هفت نکتۀ اجتماعی مهم را به‌شرح زیر یادآوری می‌کند: «استقبال اندک آوارگان از اردوگاه‌های گروهی و اصرار بر انتخاب فردی»، «انتقاد به ناهماهنگی و موازی‌کاری‌ و ایجاد حس نابرابری و تبعیض»، «ورود افراد غیربومی در مناطق بحران‌زده و تولید ناامنی»، «استفادۀ اندک از ظرفیت‌های محلی و دانش بومی در تاب‌آوری اجتماعی»، «اسکان یکنواخت و کم‌توجه به تعلقات قومی، نظام خویشاوندی و همسایگی، محارم و تابوهای اجتماعی»، «فقدان برنامۀ معین در تقویت خودامدادی محلی با بهره‌گیری از توان گروه‌های اجتماعی از جمله زنان» و «تصور و توقع نادرست مردم و مسئولان از وظایف یکدیگر». مقاله با تاکید بر بازخوانی عوامل اجتماعی، بر نقاط مشترک برآمده از یافته‌های پژوهش‌های مختلف تمرکز می‌کند. در پایان برخی راهکارهای اجتنابی و انطباقی برای اصلاح فرایند مذکور پیشنهاد می‌کند.

reviewing social lessons learned from temporary housing after the earthquake in iran

this article highlights the social void in the process of disaster management in iran. in this process, the so-called post-disaster shelter period is a vital time during which part of the strength or weakness of management is evaluated. temporary housing includes a combination of forms of transitional shelter and non-permanent housing for disaster victims under the names of shelter, emergency housing, short-term housing, etc., which covers technical-structural, physical-environmental, and social-cultural aspects. the findings are based on the data of the research project temporary housing in the kermanshah earthquake in 2018, which employed a qualitative method, including in-depth interviews with 300 people. by rereading the experiences of providing temporary housing in iran’s major earthquakes, especially the sarpol-e zahab earthquake, this paper finds some important social lessons learned and emphasizes them: limited acceptance of group camps and insistence on individual choice , criticism of redundancy and lack of coordination in organizing and distributing goods and services, leading to a sense of inequality and discrimination , the influx of opportunistic non-natives in crisis-stricken areas and creating panic and insecurity , little use of local capacities and indigenous knowledge in social resilience , uniform settlement without regard to ethnic ties, kinship system and social taboos , lack of a definite program in strengthening local self-help by taking advantage of the power of social groups including women and people’s and officials’ incorrect perception and expectation of each other’s duties . emphasizing the re-reading of social factors, the article focuses on the common points emerging from the findings of various researches. in the end, it suggests some policies to avoid or adapt for improving the mentioned process.