تحلیل اثرهای مخاطرۀخشکسالی بر جوامع روستاهای پیرامون دریاچۀ مهارلو

خشکسالی از نظر ماهیت و منشا، پدیده‌ای انسانی- طبیعی است که به‌آرامی وارد می‌شود و به‌آرامی محیط را ترک می‌کند و تاثیرات آن هم بسیار فراگیر است و به‌مرور جبران می‌شود. این پدیده به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم اثرهای مختلفی بر محیط‌های طبیعی و انسانی می‌گذارد. مهم‌ترین اثر مستقیم و واقعی خشکسالی بر منابع آب و مهم‌ترین اثرهای غیرمستقیم خشکسالی بر ابعاد متنوع اقتصادی و اجتماعی است. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیرات مخاطرۀ خشکسالی بر ویژگی‌های مختلف روستاهای پیرامون دریاچۀ مهارلو در استان فارس و مجاورت شهر شیراز است. پژوهش از نوع توصیفی- تحلیل مبتنی بر روش‌های کتابخانه‌ای، پرسشنامه، میدانی و آماری است. ابتدا پانزده روستا در اطراف دریاچۀ انتخاب و سپس پرسشنامه‌هایی دربارۀ تاثیرات خشکسالی بر ویژگی‌های مختلف مناطق روستایی تهیه شد. پس از تکمیل پرسشنامه‌ها، اطلاعات آنها در نرم‌افزار spss وارد و تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج نشان داد که هر سه بعد اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و محیطی در روستاهای بررسی‌شده نماگرهای مختلف تاثیرهای متفاوتی از پدیدۀ خشکسالی پذیرفته‌اند. در بین نماگرهای بعد اجتماعی- فرهنگی، نماگر تمایل به تغییر محل زندگی و مهاجرت بیشترین درصد را دارد و حدود 40 درصد افراد تمایل زیاد و خیلی زیاد به این کار دارند؛ میانگین این نماگر 3.6 است که نشان‌دهندۀ تاثیر بسیار شدید خشکسالی بر ماندگاری افراد در روستاست. در بین نماگرهای بعد اقتصادی، نماگر اثرهای خشکسالی با میانگین 3.76 بیشترین تاثیر را بر مقدار تولید محصولات دارد و نزدیک به 60 درصد افراد تاثیر زیاد و خیلی زیاد را اعلام کردند. در بین نماگرهای بعد محیطی، خشکسالی بیشترین تاثیر را دارد و نزدیک به 50 درصد افراد، تاثیر زیاد و خیلی زیاد را اعلام کردند. میانگین این نماگر 3.41 است. در نماگر اثرهای خشکسالی بر تعرض به منابع آبی نزدیک به 50 درصد افراد تاثیر زیاد و خیلی زیاد و حدود 30 درصد تاثیر کم و خیلی کم را اعلام کردند. میانگین این نماگر 3.41 است. بررسی اثرهای خشکسالی بر هر یک از نماگرهای پژوهش با استفاده از آزمون فریدمن نشان می‌دهد که بین نماگرها از لحاظ تاثیرپذیری از خشکسالی تفاوت معناداری وجود دارد (p value<.05). در همین زمینه و به تفکیک ابعاد سه‌گانه نتایج آزمون فریدمن نشان می‌دهد که در بین ابعاد تفاوت معنادار آماری وجود دارد و خشکسالی بیشترین تاثیر را بر بعد اقتصادی نواحی روستایی داشته است.

assessing the efects of drought hazardos on rural communites surrounds maharlu lake, iran

drought, as a natural phenomenon, gradually manifests in the environment and subsequently recedes, leaving widespread and time-reversible impacts on both natural ecosystems and human societies. primarily, it directly affects water resources and indirectly influences various economic and social aspects. this study aims to analyze the repercussions of drought risk on villages surrounding maharlu lake in fars province. employing a descriptive-analytical approach, the research utilizes library resources, questionnaires, fieldwork, and statistical methods. fifteen villages proximate to the lake were initially selected, and questionnaires pertaining to drought effects on rural characteristics were administered. subsequently, the collected data underwent analysis using spss software. the findings revealed that all social, cultural, economic, and environmental dimensions of the studied villages were impacted by drought. notably, within the social and cultural dimension, a significant percentage of respondents expressed a desire to relocate, with approximately 40% indicating a high inclination for migration (average score: 3.6). regarding the economic dimension, the production of crops emerged as the most affected indicator, with nearly 60% of respondents reporting significant drought impacts on crop yields (average score: 3.76). within the environmental dimension, the impact of drought on water resources stood out, with close to 50% of respondents citing high repercussions (average score: 3.41). moreover, friedman’s test underscored significant differences among indicators concerning drought impact (p value<.05), with the economic aspect bearing the greatest brunt of drought in rural areas.