تحلیل راهبردهای بهسازی اکولوژیک منظر رودخانۀ ‌خشک ‌شیراز در چارچوب توسعۀ پایدار شهری با تاکید بر مدیریت مخاطرات سیلاب

در نگرش‌های معاصر به شهرها، از تخریب‌های محیط زیست شهری انتقاد و بر حفظ شرایط اکولوژیک شهرها تاکید می‌شود. رودخانه‌های شهری از محیط‌های آسیب‌پذیر با ماهیت اکولوژیکی‌اند که بر اثر توسعۀ شهری و اقدامات ناکارامد برای مواجهه با سیلاب، به کانال عبور رواناب‌های آلودۀ شهری و سیلاب فصلی تبدیل شده‌اند و ساختار اکولوژیکی آنها مختل شده است و از این‌رو بهسازی اکولوژیکی آنها ضرورت دارد. این پژوهش با اهداف توسعه‌ای- کاربردی، با روش اکتشافی- همبستگی و با داده‌های کتابخانه‌ای، ابتدا به مرور متون ادبیات نظری می‌پردازد و سپس با استفاده از مستندات معتبر تاریخی، مشاهدات میدانی و تصاویر سنجش از دور، با تحلیل‌های قیاسی- استنتاجی مدل نظری را تدوین می‌کند؛ در نهایت مولفه‌های اکولوژیک موثر بر بهسازی رودخانه‌های شهری و چارچوب توسعۀ پایدار شهری با تاکید بر مدیریت سیلاب استخراج می‌شود. مولفه‌های اکولوژیک موثر ویژگی‌های هیدرولوژیکی، مورفولوژیکی و تنوع بیولوژیکی هستند که در چارچوب توسعۀ پایدار شهری در چهار مرحلۀ شناسایی رودخانه، تدوین راهبردهای بهسازی، اجرای راهبردها، و نظارت و ارزیابی، در ساختاری مبتنی بر فرایند تدوین می‌شوند‌ که براساس آن، اکوسیستم رودخانۀ خشک ‌شیراز ارزیابی می‌شود تا بهسازی اکولوژیکی اکوسیستم رودخانه در روندی تکاملی تداوم یابد و به‌تدریج پایدار شود. از راهبردهای موثر در بهسازی اکولوژیک رودخانۀ خشک شیراز، مدیریت یکپارچۀ حوضه‌های آبریز دشت شیراز، تامین حقابۀ زیست‌محیطی، ممانعت از انتقال آلودگی فاضلاب و رواناب‌های آلوده شهری به رودخانه، تصفیۀ رواناب‌ها و ایجاد فیلتراسیون طبیعی، اجرای طرح‌های آبخیزداری و کنترل دبی جریان، بهسازی مورفولوژیکی عرصه و حریم رودخانه، حفظ و ایجاد پهروهای اکولوژیکی، امکان ذخیرۀ آب جاری در کریدور رودخانۀ خشک و تدوین قوانینِ کاربری‌های حریم رودخانه‌ است.

analyses of landscape ecological restoration strategies of shiraz khoshk river in the framework of sustainable urban development, emphasizing flood hazards management

this study is aimed at investigating and formulating strategies for the ecological restoration of the khoshk river in shiraz in the framework of sustainable urban development with a focus on flood management. using an exploratory-correlative research method and library data, the most relevant literatures are reviewed and analyzed based on reliable historical documents, field observations, and remote sensing. these generates a theoretical model which identifies the effective ecological components and related strategies for urban river ecosystem restoration according to sustainable urban development framework. the model draws four stages of restoration including: river survey, strategy formulation, strategy implementation, , and monitoring and evaluation. the ecological components and sustainable urban development framework form a process-based structure that enables the assessment of the ecological conditions of the khoshk river with emphasis on flood management to restore the river system. effective strategies for the ecological restoration of the khoshk river include integrated catchment management in the shiraz basin, protection and restoration of its ecological habitat, preventing the transfer of pollution from sewage and urban runoff into the streambed, filtering pollutants naturally with phytoremediation, implementing water harvesting schemes, controlling river flow rate, restoring river morphology in particularly usable areas in the southern and south-eastern regions of shiraz. in addition, conducting other measures such as enhancing ecological flow systems, storing water in various locations in the green-blue corridors of the shiraz khosh(dried)river, and unleashing the entire riverbed from it asphalt side roads, as well as developing regulations and land-use restrictions for river buffer zones are essential actions in mitigating and management if urban flood risks and intensity.