تاثیر افت آب‌های زیرزمینی بر مخاطرات فرونشست زمین در دشت دهگلان، استان کردستان

در دهه‌های اخیر رشد سریع جمعیت، افزایش سطح زیر کشت آبی و تعداد چاه‌ها و به‌دنبال آن افزایش نیاز آبی موجب شده که استحصال بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی افزایش یافته و در نتیجه ژرفای دستیابی به سطح آب شدت یابد. منطقۀ پژوهش بخشی از حوضۀ آبریز دریای خزر به مساحت تقریبی 50083 هکتار در شرق استان کردستان در شمال غربی ایران است. در این پژوهش برای بررسی وضعیت سطح آب زیرزمینی و نوسان‌های عمق آن از داده‌های 34 حلقه چاه مشاهده‌ای و همچنین برای بررسی پدیدۀ فرونشست در منطقۀ 8 از تصویر ماهوارۀ سنتینل-1 در بازۀ زمانی 2021-2014 استفاده شد. روش تحقیق شامل تحلیل آماری تغییرات سطح آب‌های زیرزمینی و تداخل‌سنجی تصاویر راداری بوده است. نتایج تحقیق نشان داد که در سال‌های 2014 تا 2021، دشت دهگلان به میزان 12- تا 32- سانتی‌متر دچار فرونشست شده است. بدین صورت سالانه در این مناطق به‌طور متوسط 6 سانتی‌متر فرونشست رخ داده است. الگوی کامل فرونشست دشت دهگلان و بررسی پروفیل‌ها و نقشه‌های تراز آب، روند مرکز- غرب و جنوب غربی دارد و حداکثر فرونشست مربوط به بخش‌های مرکز و غرب است. بنابراین انطباق مناطق دچار فرونشست و منحنی‌های افت تراز سطح ایستابی آب بهره‌برداری از منابع آبی زیرزمینی بیانگر برداشت بیش از مقدار تغذیۀ آبخوان بوده که سبب افزایش تنش موثر در رسوبات شده است، زیرا پهنه‌های فرونشست بر مناطق افت سطح آب‌های زیرزمینی منطبق‌اند یا در نزدیکی آنها قرار دارند. به بیان دیگر این انطباق مکانی در دشت مرتفع دهگلان بیانگر این است که علت فرونشست دشت‌های مرتفع، افت سطح آب‌های زیرزمینی است و در نتیجه دشت‌های مرتفع در مقابل مخاطره فرونشست آسیب‌پذیرترند.

effects of groundwater decrease on the of land subsidence in dehgolan plain, kurdistan province

the studied area is located as a part of the caspian sea catchment with an area of about 50083 hectares in the east of kurdistan province, northwest of iran. in this research, the data of 34 observation wells were used to investigate the condition of the underground water level and its depth fluctuations, and also to investigate the phenomenon of subsidence in region 8, the sentinel-1 satellite image was used in the period (2014-2021). the research method includes statistical analysis of changes in the underground water level and interferometry of radar image. the results of the research showed that in the years 2014 to 2021, dehgolan plain has subsided by -12 to -32 cm. in this way, an average of 6 centimeters of subsidence has occurred annu-ally in these areas. the complete subsidence pattern of dehgolan plain and the analy-sis of profiles and water level maps showed the center-west and southwest trends and the maximum subsidence is related to the central and western parts. therefore, the conformity of the subsidence areas and the curves of the water table level drop, the use of underground water resources indicates that the withdrawal of more than the amount of aquifer nutrition has caused an increase in the effective stress in the sedi-ments because the subsidence areas coincide with the areas of the groundwater level drop, or are located near them. in other words, this location adaptation in the high plains of dehgolan shows that the cause of the subsidence of the high plains is the drop in the groundwater level, and as a result, the high plains are more vulnerable to the risk of subsidence.