رفتارشناسی در سیستم‌های آب‌و‌هوایی؛ با تاکید بر جابه‌جایی پرارتفاع جنب حاره و تاثیر آن بر وقوع مخاطرات خشکسالی

سیستم‌های آب‌و‌هوایی، به‌دلیل نشان‌ دادن رفتار تصادفی در سال‌های مختلف، سیستم‌هایی پیچیده و در عین‌حال سازمان‌یافته به شمار می‌روند، در این زمینه، سیستم پرارتفاع جنب‌حاره با جابه‌جایی در محل قرارگیری خود در سال‌های مختلف، وقایع محیطی گاه منظم و گاه تصادفی (خشکسالی یا ترسالی و ...) را در یک منطقه به وجود می‌آورد. این وقایع محیطی، در سطوح مختلفی از تعادل، آستانه و مخاطرات جای می‌گیرند. در این نوشتار در پاسخ به این موضوع، یعنی شناسایی رفتار سیستم‌های پرارتفاع جنب‌حاره از تعادل تا مخاطرات، تلاش شد در قالب تفکری سیستمی، این روند شناسایی و ارزیابی شود. در رفتارشناسی سیستم‌های آب‌وهوایی، برهم‌کنش مطالعات کمّی و کیفی ضروری است. بدین منظور روش تحقیق در این مطالعه از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود: در روش تحقیق آماری، داده‌های دریافت‌شدۀ سطح فشار 500 هکتوپاسکال در طی دورۀ آماری 2018-1948 و داده‌های بارش ماهانۀ 84 ایستگاه سینوپتیک هواشناسی، دریافت و تحلیل شد. در گام بعد نتایج آماری به‌دست‌آمده از سیستم پرارتفاع، براساس مفاهیم هشت‌گانۀ تعادل، آستانه‌ها یا فرین، مخاطرات و بلایای محیطی ارزیابی شد و در نهایت شیوۀ مدیریتی مخاطرات خشکسالی بررسی شد. نتایج نشان داد که در طی دورۀ زمانی پژوهش، بیرونی‌ترین پربند تاثیرگذار بر ایران به‌عنوان معرف گسترش حد شمالی پرارتفاع جنب‌حاره، از چندین سطح تعادل به‌ویژه تعادل ایستا، یکنواخت لحظه‌ای، دینامیک و فراپایدار پیروی کرده و در برخی سال‌ها با اثر آستانه‌ای یا فرین مواجه شده است. این فرین‌ها می‌تواند بیانگر تهدیدی مبنی بر شروع مخاطرات محیطی (خشکسالی‌های شدید و بسیار شدید) باشد که در صورت رفتارشناسی آن و به‌کارگیری شیوه‌های مدیریت فعال می‌توان آسیب‌های احتمالی (بر محیط، سلامت و دارایی‌های انسان) ناشی از مخاطرات و بلایای محیطی را کاهش داد. بنابراین می‌توان گفت، ترکیب دیدگاه کمّی و کیفی می‌تواند به‌عنوان روشی کاربردی در عرصۀ مدیریت محیط و پیش‌بینی رفتار سیستم‌ها، تاثیرگذار باشد.

The praxeology of Climate System Changes; Emphasizing the Impact of Subtropical High Pressure Displacement on the Occurrence of Drought Hazards

Climate systems are complex, yet organized, systems that, in some years, exhibit definitive behavior and in others, random behavior. In the meantime, the subtropical highpressure system, by shifting its location, creates occasional and sometimes random environmental events (droughts or wetlands, etc.) in one area. These environmental events are at different levels of balance, threshold and risk. In this article, in response to this issue, namely, identifying the behavior of tropical highpressure systems from equilibrium to hazard, it was attempted to identify and evaluate this process in the form of systematic thinking. Since in the behavior of climatic systems, quantitative and qualitative studies interaction is essential. For this purpose, the research method in this study consists of two main parts: In the statistical research method, the data of 500 hPa pressure during the period 19482018 and the monthly precipitation data of 84 meteorological stations were analyzed and analyzed. Also, in the qualitative research method, the types of equilibrium, thresholds, hazards and environmental disasters in the behavior of highpressure systems as well as its management type were studied. The results showed that in the warmest months of the study, the most significant impact on Iran has revealed several levels of equilibrium, in particular static, instantaneous, dynamic and transient equilibrium, which in some years face a threshold effect, which threatens to initiate risks. Is the environment (severe and very severe droughts). Which will be subject to environmental disasters if disturbed and droughtprone behavior is managed. Therefore, it can be said that combining quantitative and qualitative perspectives (in the form of active management) can be effective as a practical approach in the field of environmental management and predicting the behavior of systems to reduce risks.