ارزیابی آسیب‌پذیری آلودگی آبخوان‌های کارستی ماراب با استفاده از مدل riske و تحلیل سری زمانی

ارزیابی آسیب‌پذیری و خطر آلودگی، اقدامی مهم در مدیریت منابع آب کارست است. توسعه‌یافته بودن کارست در زاگرس، فراهم بودن شرایط طبیعی در منطقه و فعالیت‌های انسانی در محدوده آبخوان‌ها، سبب شده که انتشار آلودگی یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش ­روی آبخوان‌های زاگرس از نظر کیفی باشد. هدف این پژوهش، ارزیابی و تهیه نقشه آسیب‌پذیری آبخوان ماراب در غرب استان کرمانشاه در برابر انتشار آلودگی است. مدل riske با ارزیابی پنج پارامتر سنگ مادر آبخوان، میزان نفوذ، نوع خاک، توسعه کارست و اپی‌کارست به ارزیابی و پهنه‌بندی آسیب‌پذیری سطوح کارستی می‌پردازد. از روش‌های آماری تک‌متغیره خودهمبستگی برای ارزیابی توسعه شبکه درونی کارست آبخوان ماراب استفاده شد. در نهایت با تحلیل نتایج این دو روش، میزان آسیب‌پذیری آبخوان تحلیل شد. نتایج مدل riske نشان‌دهنده وجود سه پهنه آسیب‌پذیری در سطح آبخوان است که به‌ترتیب طبقه متوسط، کم و زیاد، 5/57 ،7/37 و 8/4 درصد از مساحت منطقه را به خود اختصاص داده‌اند. طبقات آسیب‌پذیری و مساحت آنها بیان‌کننده آسیب‌پذیری متوسط آبخوان ماراب در برابر انتشار آلودگی است. مناطق با آسیب‌پذیری زیاد در محدوده فروچاله‌ها و پلژه‌ها قرار دارد. نتایج تابع خودهمبستگی نشان داد که آبخوان ماراب دارای رفتار هیدرودینامیکی چندگانه است و دو نوع جریان سریع و پایه در آبخوان وجود دارد. بر این اساس می‌توان گفت به‌علت وجود جریان سریع در آبخوان و توسعه ژئومورفولوژی کارست سطحی، امکان انتشار آلودگی در آبخوان وجود دارد.

Vulnerability Assessment of Marab Karstic Aquifers Pollution Using RISKE Model and Analysis of Time Series

Vulnerability and contamination risk assessment is of great importance in karst aquifer management. Because of vastness of karst in Zagros, natural conditions and human activity within the region of aquifer, pollution emission has become one of the most important challenges in front of Zagros aquifers. The purpose of this study is to assess Marab aquifer vulnerability, using RISKE model and, defining 5 parameters of rock (R), infiltration (I), soil (S), karst development (K), epikarst (E) to evaluate the vulnerability of karst surfaces. The internal network development of Marab karst aquifer was evaluated using singlevariable autocorrelation statistical methods. Ultimately, analyzing the results of these two methods, we assessed the vulnerability of the aquifer. The results of RISK model indicated three zones of vulnerability. The medium, small and large layers were 57.5, 37.7 and 4.8 percent of the region respectively. The vastness of vulnerability layers suggest average level of vulnerability of Marab against pollution emission. The most vulnerable areas are located within sinkholes and poljes. The results of autocorrelation function suggested a multiple hydrodynamic behavior and two base and fast flow for Marab aquifer. Therefore, we concluded that due to the fast flow in the aquifer and geomorphological development of karst surface, it is possible that contamination spread through the aquifer.