پایداری محیط در ژئوسیستم‌ها با رویکرد به مخاطرات و تحلیل‌های مبتنی بر داده‌های ماهواره‌ای(مطالعۀ موردی: سیستم دریاچه‌ای ارومیه)

یکی از موضوعات ‌محوری در ژئومورفولوژی ‌سیستمی، شناسایی روند‌ تغییرات در ‌اشکال سطح‌ زمین است. در حال حاضر در این دیدگاه تلاش بر این است که سطح پایداری ژئوسیستم‌ها، مرز تغییرات‌، ناپایداری و نیز‌ پیش‌بینی واکنش‌ فرم‌ها و فرایندهای سطح زمین شناسایی شود. این نوشتار بر‌آن است که در چارچوب دیدگاه ژئومورفولوژی‌ سیستمی، پارادایم‎های تعادل،‌ آستانه‌ها‌ و مخاطرات ‌محیطی را با هدف ادراک راهکارهای کاهش مخاطرات مبتنی بر منابع‌ کتابخانه‌ای و تحلیل‌های آماری و داده‌های ماهواره‌ای مورد بررسی تطبیقی قرار دهد. در این راستا ابتدا هر کدام از این عناصر، به‌شکل مجزا و سپس با ارتباط مفهومی بررسی شد. در این تحقیق، وضعیت سیستم دریاچۀ ارومیه به‌کمک تحلیل‌های آماری و سنجش از دور از قبیل تحلیل مولفه‌های اصلی، ترکیب باندی کاذب و بررسی پروفیل تغییرات انعکاس آب دریاچه در طی سال‌های 1987 (دورۀ تعادل دریاچه)، 1998، 2007 (حد آستانه) و 2011 (مرگ اکوسیستم و فروپاشی) مطالعه شد. نتایج این تحقیق نشان داد هر ژئوسیستم‌در مراحل مختلف از تغییرات ‌محیط، تحت تاثیر کاربری‌های انسانی در وضعیت‌های مختلفی قرار می‌گیرد، به‌طوری‌که با شناسایی شرایط تعادل(پایداری عناصر ژئوسیستم)،‌ آستانه‌ها (مرز تغییرات ژئوسیستم‌)، مخاطرات محیطی (ناسازگاری) و بلایا (وقوع مخاطره)،‌ می‌توان روند تغییرات ژئوسیستم‌ها را ارزیابی و مدیریت کرد. در این رویکرد، پایداری ژئوسیستم‌ها تحت تاثیر مراحل یادشده قرار دارد و ضروری است شاخص‌های موثر بر هر‌یک از مراحل مذکور به‌کمک تکنیک‌های متعدد ارزیابی، مانند تکنیک‌های سنجش از دور و بررسی‌های میدانی مطالعه شود. نتایج تحلیل تصاویر ماهواره‌ای حاکی از تغییرات محسوس در سال‌های 2007 و 2011 نسبت به سال‌های 1987 و 1988 است. نتایج حاصل از روش‌های استفاده‌شده براساس این تصاویر، به‌خوبی روند تغییرات را در سال‌های بررسی‌شده ‌ نشان می‌دهد و می‌تواند ابزاری مفید در جهت شناخت بهتر تغییرات رخ‌داده در این محیط‌ها باشد.

Environmental Sustainability in GeoSystems, with Analysis based on Satellite Data and Hazardbased Approach(Case Study: Urmia Lake System)

Identifying the change trends in forms of land surface is one of the main topics in geomorphic system. In this view, we try to assess the stability level of geo systems, boundary changes, instability and prediction of surface forms and processes response. This paper tries to conduct a comparative analysis on the geomorphic equilibrium paradigms, critical thresholds, environmental and natural hazards and environmental disaster based on system geomorphology view. To that end, each element was first studied separately and then together in terms of concept in between. In the present study, the condition of Urmia Lake system was studied, using statistical analysis and remote sensing techniques such as principal component analysis, false band combination and reviewing the profiles reflect changes in lake water during 1987 (equilibrium of Urmia Lake System qualification), 1998, 2007(critical threshold qualification) and 2011(destruction and death of ecosystem). The results showed that each geosystem, at different stage of environmental change, is affected by human applications. So trends of geosystems changes can be assessed and managed by identification of equilibrium (stable elements of geosystem), threshold (boundary changes of geosystems), environmental hazards (incompatibility of geosystem elements) and geosystem disasters. In this approach, geosystems persistence will be affected by the above mentioned stages and it’s necessary to evaluate each effective index of these steps by various techniques such as remote sensing and field studies. The results of satellite image analysis also show clear changes between years 2011 and 2007 comparing 1987 and 1988. The results of using images methods show the changes trend within these years clearly and can serve as a useful tool to better understanding of occurred changes in these environments.