تحلیل و پهنه‌بندی فراوانی فصلی توفان‌های گردوغباری ایران به‌منظور کاهش مخاطرات

ایران هرساله بارها تحت تاثیر توفان‌های گردوغباری قرار می‌گیرد. این پدیده به‌ویژه در سال‌های اخیر جنبه‌های مختلفی از زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده است. هدف این تحقیق، خوشه‌بندی فصلی ایران از نظر فراوانی وقوع توفان‌های گردوغباری با قدرت دید کمتر از 1000 و 500 متر در دورۀ آماری 20081987 است. بدین منظور از داده‌های 87 ایستگاه سینوپتیکی که توزیع فضایی مناسبی در سطح کشور داشتند استفاده شد. در این تحقیق، با استفاده از روش خوشه‌بندی فازی، ایران از نظر فراوانی توفان‌های گردوغباری در هر یک از فصول سال به پنج ناحیه متفاوت طبقه‌بندی شد. ایستگاه‌های واقع در این خوشه‌ها در هر یک از فصول سال از نظر موقعیت جغرافیایی، آب‌و‌هوا و منابع توفان همگن نیستند، ولی از نظر قدرت دید و شدت توفان‌های ایجاد‌شده یکنواخت‌اند. با توجه به نتایج خوشه‌بندی، ایستگاه‌های بررسی‌شده در استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان و بوشهر در فصل بهار؛ ایستگاه‌های بررسی‌شده در استان خوزستان و ایستگاه‌های زابل، زاهدان و ایرانشهر (استان سیستان و بلوچستان)در فصل تابستان؛ ایستگاه زابل در فصل پاییز؛ و ایستگاه‌های زابل، زاهدان، کنارک، آبادان و اهواز در فصل زمستان، از نظر وقوع توفان‌های گردوغباری دچار بحران‌اند. بیشترین فراوانی توفان‌ها به‌ترتیب در فصول تابستان و بهار، و کمترین آنها به‌ترتیب در فصول پاییز و زمستان مشاهده شد. بنابراین در استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان که در هر چهار فصل با فراوانی زیاد این توفان‌ها مواجه‌اند، باید برنامه‌ریزی‌های ملی و بین‌المللی جدی به‌منظور کاهش مخاطرات ناشی از آن صورت گیرد.

Analyzing and Mapping of Dust Storms Seasonal Frequency overIran for Hazards Reduction

Iran is facing dust storms every year and frequently. This phenomenon has affected, especially in recent years, various aspects of people’s lives. The aim of this research is Iran’s seasonal clustering in terms of dust storms frequency with visibility less than 1000 and 500 m for the period of 1987–2008. For this purpose, we used the data of 87 synoptic stations that had suitable spatial distribution in country. In this research, Iran was divided into 5 different regions in terms of dust storms frequency in the each season using Fuzzy clustering method. Stations located in these clusters are not homogeneous in terms of geographical location, climate and resources storm in different seasons of the year, but are homogeneous in terms of the visibility and intensity of storms. Results indicated critical condition in terms of dust storms frequency as follows: studied stations in Sistan & Baluchistan, Khuzestan and Bushehr provinces during spring; studied stations in Khuzestan province and Zabol, Zahedan and Iranshahr (Sistan & Baluchistan province) during summer; station of Zabol during autumn; and stations of Zahedan, Zabol, Konarak and Abadan during winter. The highest frequency of storms was observed in summer and spring, respectively, and the lowest in autumn and winter, respectively. Therefore, in order to decrease weather hazards, it is necessary to run national and international plans in Sistan and Baluchistan and Khuzestan provinces which are facing the disastor in all four seasons, with a high frequency.