بازاندیشی در اخلاق معماری با هدف کاستن از مخاطرات وجودی و محیطی

به‌موجبِ وقوعِ انقلاب صنعتی در اواخر سدۀ هجدهم و توسعۀ سامانه‌های ارتباطی و زیرساخت‌های عمرانی، شاکلۀ جوامع کلاسیک دستخوش دگرگونی‌های شگرفی قرار گرفت. در نتیجه، شهرنشینی رشد چشمگیری را از سر گذراند. با مداخلۀ مفرط صنعت و تجارت در امور انسانی، پیوندهای اجتماعی توسط سازمان‌های بوروکراتیک و بر مبنای مسائل مالی قوام پیدا کرد. با قد برافراشتن فوردیسم و تیلوریسم که اصل را فقط بر بهره‌وری بیشتر می‌نهادند، خرد ابزاریاستراتژیک معطوف به اصل سلطهنظارت بر خرد ارتباطیاستدلالیِ معطوف به ایدۀ گفت‌وگوتفاهم تفوق یافت. در نظام سرمایه‌سالار، بیشتر ابعاد فرهنگ از طریق عوامل اقتصادی برآمده از آپاراتوس‌های ایدئولوژیک دولت تعیین می‌شوند. این نظام، با استفاده از تکنولوژی، دست به تسخیر طبیعت و استثمار آن می‌زند و به‌واسطۀ رسانه، آگاهی آدمیان و طرح‌افکنی‌های آنان برای آینده را به ‌استعمار می‌کشد. ماحصل امر، مخاطرات وجودی چون ازخودبیگانگی و بحران هویت، و معضلات محیطی چون ویرانی زیست‌بوم بوده است؛ مواردی که دهه‌هاست گریبان بشر را به‌سختی می‌فشارند. به‌تعبیری، نقطۀ عطف شکل‌گیری معماری مدرن در نخستین روزهای انقلاب صنعتی ریشه دارد. متفکران و کنشگران سبک یادشده در معماری و برنامه‌ریزی شهری، خود را بخشی از یک گرایش آرمان‌گرایانه می‌دیدند و امیدوار بودند که کیفیت زندگی مردم را بهبود بخشند. معماران مدرنیست سعی داشتند با روح زمانه همساز شوند، اما عاقبت، به خلق جعبه‌هایی یکنواخت رسیدند که از منظر انسانی خفقان‌آور، و از منظر زیست‌محیطی مصیبت‌بار به‌شمار می‌رفتند. در این مرحله است که پسامدرنیتۀ آنارشیستی، با کنار گذاشتن کارکردمداری خرد‌باورانه و ناب‌گرایی زیبایی‌شناختی، رویکردی رندانه را بر صدر اذهان نشاند که ازقضا بیشتر دموکراتیک و کمتر نخبه‌گراست. بحث اصلی تحقیق پیش رو بر مناسبات معماری آینده با اخلاق، از دو جنبۀ مرتبط با مخاطرات وجودی و معضلات محیطی استوار است. بدین ‌اعتبار، موقف خود را بر آرا و آثار معمارانۀ پس از دهۀ 1980 قرار می‌دهیم، هنگامی‌ که نگره‌های نوپدیدی مانند دی‌کانستراکتیویسم و بعدتر فولدینگ، از سخن فلسفی به عمل معماری آمدند و به پیدایش تحولاتی خارق‌العاده در ایجاد یک فضای جدید، نه فقط یک فناوری یا ساخت‌مایۀ جدید امکان دادند. خاستگاه این نگره‌ها، به‌تعبیری به سال‌های 1960 می‌رسد، که برای نخستین بار در سرتاسر تاریخ ساخت‌وساز، فلسفه به‌طور مستقیم، به‌ یاری معماری شتافت تا آن را از چنگال نامکان‌های بی‌هویت و هم‌شکل که فرجام مدرنیسم معمارانه بودند، برهاند. گرایش‌هایی چون هستی‌شناسی پدیدارشناختی و هرمنیوتیک هُنری از سزاوارترین آن نظریه‌های فلسفی‌اند. بنابراین، پیشاتاریخ پژوهش متوجه معماری مدرنیستی است که چه‌بسا ناخواسته مسیر را برای گسترش مشکلات روان‌شناختی و زیست‌محیطی هموار ساخت.

Reconsidering Architectural Ethics in Favor of Diminishing Existential and Environmental Hazards

Dies in architectural postmodernism, such as deconstructivism, folding, parametricism, and biomorphism, have prospered in decreasing the psychological sufferings of human being through opinions like imaginative experience and ostranenie, they did not achieve much success in terms of environmental considerations. This challenge deserves more resolution and determination from the individuals involved in the construction industry. We believe that the liberation from ideological suppression and the attainment of the self that is freed from unjustified subjective presuppositions and truculent objective mandates is an exuberant dream, which could come true, of course only slightly, by virtue of the architecture.ConclusionIf modern architecture is viewed as a follower of abstraction, totality, and purity, then anarchist postmodern architecture by way of repudiating modernist notions, will be observed as a pursuer of concretization, fragmentary, and liberation. The argumentation of the lack of values hierarchy, which architectural postmodernism has advocated, generates a horizontal situation in which, at any moment, the displacement possibility of the master and the slave is provided. As a result, with the flexibility of the power interrelations, the domination principle departs and the state of freedom from strangulation emanates. Critical considerations of this article show that the aesthetic attribute of an architectural building is tied to a politicoethical endpoint, and also, it could make the experience of human emancipation feasible, through the imagination which itself is notyetliberation. Hence, the architecture of tomorrow in this post Nietzschean age of nihilism would, maybe, be encircled by temporary, nonclassical metaprinciples.On the other hand, despite the sparkles of hope that some of the postmodernist styles have streamed in response to existential predicaments, they are still ahead of a meandrous path in the angle of propounding the issues of sustainable design. Thus, in terms of morality and ethics, architecture should actualize the subjective liberalization of the society by means of the ostranenie concept, as well as drawing attention to objective realities of the environment, by means of the sustainability concept. Accordingly, the future belongs to the conglomerate of emancipatory strategies together with sustainable development, which promises to bring about less domination and more salvation.