بررسی فرایند اطلاع‌رسانی در زلزله‌های دوگانۀ اهر– ورزقان و مخاطرات ناشی از آن

زمین لرزه‌ های 21 مرداد 1391 اهر ورزقان از جمله زلزله‌های دوگانه به‌شمار می‌رود که به‌فاصلۀ 11 دقیقه از هم، اولی با بزرگای 6.2 و دیگری 6.3 ریشتر اتفاق افتاد. این زلزله بیش از 300 کشته و 3000 زخمی بر جای گذاشت. جلوگیری کامل از خسارات و آثار منفی یک زلزله در حال حاضر ممکن نیست، اما کنترل و مدیریت آن به‌گونه ای که خسارات مذکور به حداقل خود کاهش یابد، با استفاده از فرایند مدیریت بحران صحیح امکان‌پذیر است. همچنین عکس این موضوع هم می تواند مصداق پیدا کند؛ بدین معنا که مدیریت نادرست بحران، نه‌تنها می تواند دامنۀ خسارات را افزایش دهد، بلکه ممکن است به مخاطرات ثانویه مثل نارضایتی، اعتراض و بی نظمی اجتماعی، اغتشاش و ... تبدیل شود. به‌همین دلیل اطلاع رسانی در مرحلۀ وقوع بحران و انتشار اخبار دقیق و صحیح از مشخصات یک زلزله و آثار آن در ساعات اولیه، عامل تعیین کننده ای در فرایند مدیریت بحران و جلوگیری از بروز مخاطرات محیطی است.در این مقاله که بر اساس اطلاعات گردآوری‌شدۀ اسنادی و کتابخانه ای و نیز مصاحبه با مسئولان و مدیران در مورد زلزله های دوگانۀ اهر ورزقان تهیه شد، وضعیت اطلاع رسانی رسانه ها و به‌ویژه سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان رسانۀ رسمی و ملی، بررسی شد؛ بدین منظور دو بُعد اصلی اطلاع رسانی در حین بحران شامل: «اطلاع‌رسانی از وقوع زلزله و مشخصات آن» و «اطلاع رسانی از آثار زلزله» ارزیابی شده و ضعف‌ها و قوت‌های آن تشریح می‌شود. براساس بررسی های به‌عمل‌آمده در این مقاله نتیجه گیری می شود با اینکه اطلاع رسانی از وقوع زلزله های دوگانۀ اهر ورزقان به‌درستی انجام گرفت که این مورد ناشی از ارتقای عملکرد شبکه های لرزه نگاری و شتاب‌نگاری در کشور است، اما اطلاع رسانی صحیح و سریع از آثار زلزله همچنان دچار نقصان است. یکی دیگر از نتایج این پژوهش مبین آن است که رسانه های محلی عملکرد مطلوب تری در پوشش خبری زلزلۀ مذکور در مقایسه با رسانۀ ملی داشتند و عدم اطلاع رسانی کامل رسانۀ ملی از این واقعه، عرصه را برای فعالیت رسانه های غیررسمی و بیگانه و بروز شایعات هموار ساخت.

Evaluating the Process of Public Information Dissemination in Twin AharVarzaghan 2012 Earthquakes and Its Induced Risks

The AharVarzaghan double earthquakes happened in August 11, 2012 in northwest of Iran. There were two main tremors, the first with 6.2 happened only eleven minutes before the second one with 6.3 in the Richter scale. More than 300 people lost their lives and 3000 got injured. Although there is no way to prevent the negative consequences of an earthquake at the moment, however, reducing the impact of the damages is possible through disaster management. In reverse, it has been proved that in the absence of disaster management, which basically also depends on accurate dissemination of information, the damage can increase and result in secondary environmental effects such as social disorders, objections and chaos. In this regard, dissemination of information during disasters and broadcasting accurate, thorough and transparent news about an earthquake and its impact in the first hours after an event has a crucial role in the process of disaster management and preventing its disastrous consequences.In this paper, the information has been gathered through library search as well as interviews with responsible officials after the twin AharVarzaghan earthquakes. The way mass media reported the information, especially, Islamic Republic of Iran Broadcasting (IRIB), as the national and official media, is evaluated. In this regard, two main factors have been considered, that is “information about the earthquake and its characteristics” and “dissemination of information about the effects of an earthquake”.The results show that quick and on time information dissemination regarding the effects of AharVarzaghan earthquakes have been weak and reveals that a quick system for estimating the casualties and damages need to be reinforced. It also shows that media specially broadcasting media has not paid much attention to the accuracy of the disseminated news. The broadcasting of news is immediate, but its accuracy is under question. Also, with regard to the experience of twin AharVarzaghan earthquakes and comparing the process of information dissemination between national and local networks, the latter showed a quicker and more effective performance than the national networks.