شناسایی و تبیین ساختار و رویکرد موجود در شاخص‌های ارزیابی علم و فناوری حوزه مهندسی در ایران و کشورهای منتخب

هدف: هدف از این پژوهش، تبیین ساختار، رویکردها، جهت‌گیری‌ها و نقاط تمرکز شاخص‌های ارزیابی علم و فناوری حوزۀ مهندسی در ایالات متحده آمریکا به‌عنوان کشوری توسعه یافته، ترکیه به‌عنوان کشوری درحال توسعه و مسلمان در منطقه و کره جنوبی به‌عنوان یک کشور آسیایی توسعه‌ یافته خاور دور، به منظور ارائۀ چارچوبی برای تدوین این نوع شاخص‌ها در ایران است. روش‌شناسی: با مطالعه کتابخانه‌ای متون مرتبط، مبنای تدوین این شاخص‌ها در هر یک از کشورها شناسایی شد. سپس از طریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و بر اساس اشباع نظری، دیدگاه 9 نفر از صاحب‌نظران، که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده بودند، در خصوص جهت‌گیری‌های هر یک از شاخص‌ها و تناسب آن با نیازهای ایران بدست آمد و با رویکرد تحلیل مضامین تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها: پس از شناسایی شاخص‌های مرتبط به هر بُعد و مولفه و حذف شاخص‌های مشابه،‌ حدود 845 شاخص شناسایی شد که اطلاعات مربوط به هر شاخص، اعم از عنوان، هدف و منبع استخراج شاخص ارائه شد. سپس دیدگاه‌ صاحب‌نظران در خصوص جهت‌گیری شاخص‌ها و اهمیت هر یک از آنها برای ارزیابی علم و فناوری مهندسی در ایران بدست آمد. در نهایت، چارچوب اصلی برای جهت‌گیری‌ در تدوین شاخص‌های ارزیابی علم و فناوری حوزه مهندسی در ایران پیشنهاد شد. نتیجه‌گیری: هر یک از کشورهای منتخب علاوه بر بهره‌مندی از شاخص‌های رایج، از شاخص‌ها و جهت‌گیری‌های ویژه‌ای که قادر به انعکاس موثرتر فعالیت‌های علم و فناوری این حوزه باشد بهره می‌برند که از آن جمله می‌توان به شاخص‌هایی از گروه «ثبت اختراعات»، «هزینه‌کردهای تحقیق و توسعه»، «صنعت فناوری»، «تجارت بین‌المللی در فناوری سطح بالا» و «نقش‌آفرینی در توسعه فناوری‌های رشد سبز» اشاره کرد. از آنجایی که همواره شاخص‌های ارزیابی به عنوان مهم‌ترین مشخصه جهت‌گیری‌ سیاست‌های علم و فناوری کشورها محسوب می‌شوند، بهره‌گیری از گروه شاخص‌های یاد شده در گزارش‌های ملی این کشورها می‌تواند حاکی از متمایل شدن جهت‌گیری‌ سیاست علمی این کشورها به‌سوی زمینه‌های خاص توسعه مهندسی تلقی شود.

Identifying and exploring the structure and approach in the indicators of science and technology evaluation in engineering in Iran and selected countries

Purpose:  The study aims to identify and explain the structure, approaches, and orientations of engineering science and technology (S T) evaluation indicators in the USA as a developed country, Turkey as a developing and Muslim country, and South Korea as an Asian developed country to provide a framework for developing such indicators in Iran. Methodology: Printed and electronic documents and literature related to the field were studied using the library method and an attempt was made to identify and extract the basis for compiling these indicators in each of these countries. Then, the semistructured interviews were conducted with 9 experts from the governmentindustryacademia sections who were selected using the purposive sampling to be obtained their views on the orientation of each of these indicators, and also its relevance to the needs of Iran. Then, the findings were analyzed with a thematic analysis approach. Findings:  After identifying and explaining the indicators related to each dimension and component and removing similar indicators, about 845 indicators were identified and information about each indicator, including the title, purpose, and source of index extraction was provided, and the experts’ views on the indicators orientation and the importance of them to evaluate engineering S T in Iran were obtained. Finally, the main framework of the necessary orientations for the proposed indicators of evaluation of engineering S T in Iran was presented. Conclustion: The results show each of the selected countries in addition to benefiting from the S T evaluation common indicators, also has thematic orientations that can more effectively reflect the activities of S T in fields such as engineering. The most important of these indicators are patents, research and development expenditures, technology industry, international trade in highlevel technology and roleplaying in the development of green growth technologies. Since evaluation indicators are always considered as the most important characteristic of the orientation of S T policies of countries, using the group of indicators mentioned in the national reports of these countries can indicate that the scientific policies of these countries orientation to focus on specific areas of engineering development.