سنجش، ارزیابی و تبیین محرک‏ها و موانع تجاری‌سازی علم و فناوری در دانشگاه (مورد مطالعه دانشگاه شاهد)

هدف: تجاری‌سازی علم و فناوری، از مهم‌ترین مصادیق نوآوری در علم و فناوری است که می‌تواند به این سوال مهم پاسخ دهد که چه افراد، سازمان‌ها و کشورهایی توانسته‌اند ایده و دانش را به محصول و ثروت تبدیل کنند و در این مسیر چه عواملی موثر بوده است. این پژوهش با هدف شناسایی وضعیت تجاری‏سازی تحقیقات دانشگاهی، محرک‌ها و موانع تجاری‌شدن آنها اجرا و در شش مرحله برای دستیابی به اهداف و پاسخ‌گویی به سوالات تحقیق صورت پذیرفت. روش‌شناسی: در این مطالعه که از نوع تحلیلی علم‌سنجی و از نظر هدف کاربردی است به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای در مرحله اول و پرسشنامه در پنج مرحله بعدی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش را دو گروه متخصصان حوزه تجاری‌سازی و اعضای هیئت علمی دانشگاه شاهد که حداقل دارای یک طرح پژوهشی بوده‌اند تشکیل داده‌اند. اطلاعات مربوط به عوامل موثر بر تجاری‌سازی از منابع کتابخانه‌ای و سایر داده‌ها از طریق پرسشنامه جمع‌آوری شده است. به‌منظور تحلیل داده‌های پژوهش از روش آماری آزمون میانگین و روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه دیمتل و فرایند تحلیل شبکه‌ای استفاده شده است. یافته‌ها: پس از مطالعه منابع علمی مربوط به حوزه تجاری‏سازی رویکرد تحلیل بازار به‌عنوان رویکرد مناسب ارزیابی پتانسیل تجاری طرح‏های پژوهشی انتخاب و به کمک این رویکرد بیش از 214 طرح پژوهشی اجراشده در دانشگاه از نظر پتانسیل تجاری‏سازی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که حدود 70 درصد طرح‏های پژوهشی دارای پتانسیل تجاری‏سازی بوده و 30 درصد آنها فاقد چنین پتانسیلی هستند. در ادامه با بررسی مطالعات و تحقیقات داخلی و خارجی درخصوص تجاری‏سازی، نزدیک به 120 مولفه اصلی و فرعی موثر بر تجاری‏سازی استخراج و مورد پالایش قرار گرفت که نهایتاً تعداد 51 مولفه در قالب 13 عنوان عامل اصلی نام‌گذاری و در سه بعد فردی، سازمانی و نهادی دسته‏بندی شدند. نتیجه‌گیری: نتایج نظرسنجی خبرگان نشان دادند که عوامل شناسایی‌شده برای تجاری‏سازی مناسب و قابل قبول هستند. نتایج مربوط به بررسی روابط بین عوامل اصلی و ابعاد سه‏گانه که با اجرای تکنیک دیمتل انجام شد نشان داد که اثرگذارترین شاخص‌ها درخصوص عوامل موثر بر تجاری‏سازی تحقیقات دانشگاهی به‌ترتیب شامل نگرش مدیریتی، برنامه‏ریزی و سیاست‌گذاری، تسهیل و پشتیبانی، زمینه‏سازی فرهنگی، عامل سیستمی، حمایت سازمانی، ساختار سازمانی و تامین و تجهیز می‏باشند و عوامل دیگر شامل دانش و آگاهی، توانمندی و مهارت، خلاقیت و نوآوری، ریسک‏پذیری و اعتماد در گروه شاخص‌های معلول قرار می‌گیرند. اولویت‏بندی عوامل موثر بر تجاری‏سازی با روش فرایند تحلیل شبکه‏ای انجام و مشخص کرد که عامل برنامه‏ریزی و سیاست‌گذاری بالاترین اولویت را به خود اختصاص می‌دهد و پس از آن عامل حمایت سازمانی، طرز نگرش مدیریت، زمینه‏سازی فرهنگی، تسهیل و پشتیبانی، سیستم‏های سازمانی و سایر عوامل قرار دارند. بررسی وضعیت هر یک از عوامل موثر بر تجاری‏سازی از دیدگاه صاحبان طرح‏های ‏پژوهشی نشان داد که فقدان آنها به‌عنوان مانعی برای تجاری‏سازی و وجود هر یک می‏تواند محرکی برای موفقیت محققان در تجاری‏سازی نتایج طرح‏های پژوهشی باشد.

Investigating the Drivers and Barriers of Academic Research’s Commercialization (Research Case: Shahed University)

Purpose:Commercialization of science and technology is one of the most important indexes of innovation in science and technology that can answer this important question: which organizations and countries could change ideas and knowledge into product and wealth, and which factors were effective in this process? This research aimed to identify the commercialization state of academic research studies and their drivers and barriers at Shahed University. Methodology: To meet this purpose, a sixstep study was carried out. Based on the literature review, the market analysis approach was selected as the appropriate approach to evaluate the commercial potential of academic research studies. About 214 completed research projects in University were evaluated, as well. Findings: As a result, 70 percent of projects were confirmed to have commercial potential. Based on previous studies, 120 parameters were identified and after refinement, 51 parameters were finalized and grouped into 13 main factors and categorized into three dimensions, namely, individual, organizational, and institutional factors. The result of the expert survey confirmed that the identified factors were reliable. Using the DEMATEL technique to investigate the relationship between the main factors and three dimensions resulted in the prioritization of the most influential factors on the commercialization of academic research as managerial attitude, planning and policymaking, facilitation and support, cultural background, system factors, organizational structure, procurement, and mobilization. In terms of effect factors, priorities included knowledge and awareness, empowerment and skill, creativity and innovation, risktaking and trust. In the next step, using ANP to prioritize influential factors on commercialization, it was concluded that planning and policymaking, organizational support, managerial attitude, cultural background, facilitation and support, organizational systems, and other factors ranked respectively. In the final step, based on the viewpoint of academic researchers, the state of each identified factor was investigated. Conclustion: The research finding revealed that the lack of each of 13 factors (except risktaking) can play the role of the barrier for commercialization of academic research results, and the existence of each factor can be a driver for success in the commercialization of research results