پدیدار «نه خود» و مسائل پیرامون آن در فلسفه بودا

از اصلی‌ترین آموزه‌های بودا، «اَن‌آتّا» یا «نه خود» است که می‌توان گفت مهم‌ترین پروتستِ وی به نظام فکری هندوست. درواقع از این منظر، هیچ «خودِ» مستقلی وجود ندارد و «خود» از «پنج توده» تشکیل شده است؛ از این‌رو ماهیت شخص، مبتنی بر این واقعیت است که آنچه به صورت یک « فرد» ظاهر می‌شود، ترکیبی همیشه متغیر یا در حال تغییر از پنج اسکانداست. بنابراین از منظر بودا آنچه باید مطالعه شود، خودِ وجود نیست، بلکه نمودها یا پدیده‌هایی است که آن را دربر گرفته‌اند. این شیوه از «خود» را «خودِ فرایندی» نیز نامیده‌اند؛ یعنی خودی که از سلسله‌ای فرایندِ مستمر و متداخل ساخته شده است که تفاوت هستی‌شناختی در برابر دیگر فرایندها که در تغییر دائمی هستند، ندارد. همچنین در تعریفی دیگر از این نظریه و با توجه به آموزه «راه میانه»، «نه خود» چیزی بین کرانه‌های هستی و نیستی است که نه «هست مطلق» و نه «نیست» را می‌توان بر آن اطلاق کرد. بنابراین می‌توان این‌طور بیان کرد که بودا نه به سلب حقیقی خود، بلکه به نوعی دیگر از «وجود»، یعنی به وجودِ «نه - خود» قائل بوده است. در این تحقیق کوشیده شده است به روش توصیفی - تحلیلی و با رجوع به سخنان منسوب به خود بودا در سه سبد و نه تحلیل‌های مکاتیب بعدیِ بودایی، مفهوم «نه - خود» تبیین و تحلیل گردد.

the “non-self” phenomenon and its surrounding problems in buddhist philosophy

one of the central doctrines of buddhism is “anattā” or “non-self,” which serves as a key critique of the hindu intellectual system. from this perspective, there is no independent self; instead, what we consider the self is made up of five aggregates. in fact, a person’s nature is based on the idea that the “individual” is a constantly changing combination of these five skandhas. according to buddha, the focus should not be on existence itself, but on the manifestations or phenomena that arise from existence. this concept of self is also referred to as the “process self,” meaning a self constructed from a series of ongoing, interdependent processes that are not fundamentally different from other constantly changing processes. additionally, according to the middle path doctrine, “non-self” is seen as something between the extremes of being and non-being—neither an absolute being nor an absolute non-being. therefore, it can be said that buddha did not advocate for the complete negation of the self, but rather for a different kind of existence, that of the “non-self.” this article employs a descriptive-analytic method and draws on the teachings attributed to buddha in the “three baskets” rather than later buddhist literature to analyze and explain the concept of “non-self.”