بررسی مقایسه‌ای دانش اهریمن در اندیشه زروانی و سنت اسکاندیناوی

بررسی میزان دانش اهریمن در تقابل با اهوامزدا از دیدگاه آیین زروانی و همچنین مقایسه آن با باورها و سنت‌های اسکاندیناوی موضوعی است که بدان پرداخته نشده است. بر اساس اندیشه زروانی، اهریمن فرزند ناخواستۀ ‌زروان، نادان، پس‌دانش و کندذهن است و اهورامزدا فرزند دلخواه و محبوب او اسراردان، روشن، آگاهِ مطلق و همه‌آگاه است. اهریمن در متون و سنت‌های کهن اسکاندیناوی نیز اسراردان، بادانش، زیرک، نوآور و ابزارساز است؛ به ‌گونه‌ای که گاه حتی با دانش خود گره‌گشای مشکلات خدایان می‌باشد. در مقالۀ حاضر کوشیده‌ شده است با دیدی منتقدانه و بر اساس مستندات و اندیشه‌های مستخرج از شاهنامه فردوسی و سایر منابع کهن، دیدگاه زُروان دربارۀ دانش اهریمن بررسی شود و با روش اثباتی و بر اساس تحلیل محتوا، نخست نشان داده می‌شود ویژگی‌های اهریمن از نظر دانش و اسراردانی در متون کهن و پهلوانی ایران در مقایسه با شاهنامه چگونه است؟ همچنین این ویژگی چه پیوندی با دانش اهریمن در متون و سنت‌های اسکاندیناوی دارد؟ در این پژوهش متون و ابیاتی که آشکارا بر دانش اهریمن در کهن باورهای ایرانی و اسکاندیناوی گواهی می‌دادند، به گونه مقایسه‌ا‌ی بررسی شده است. در پایان این نتیجه حاصل شد اهریمن آن‌گونه که زروان خدا پیش‌‌بینی می‌کرد، نادان و کم‌هوش نیست و با استناد به همین شواهد بهره ‌بالایی از دانش، آینده‌نگری و آگاهی و اطلاع از آینده نیز دارد؛ همچنین اهریمن در متون و سنت‌های‌ کهن اسکاندیناوی نه‌تنها پس‌دانش و نادان نیست، بلکه خود را اسراردان، بادانش، باهوش، نوآور و ابزارساز و گاه ‌گره‌گشا می‌نمایاند. درمجموع می‌توان گفت میزان دانش اهریمن ایرانی با توجه به تنوّع آفرینش‌گری و عمله و اعمال هوشیارانه او، بیشتر و چشمگیرتر از میزان دانش اهریمن اسکاندیناوی است.

a comparative study of ahriman’s knowledge in zurvanism and the scandinavian tradition

the issue of ahriman’s knowledge versus ahura mazda’s knowledge from the perspective of zurvanism and its comparison with scandinavian beliefs and traditions has not been examined so far. according to zurvanism, ahriman was an unwanted child of zurvan, portrayed as dumb, stupid, and unintelligent, while ahura mazda, his favored child, was knowledgeable of secrets, enlightened, absolutely aware, and omniscient. in ancient scandinavian texts and traditions, ahriman or the demon is depicted as knowledgeable of secrets, smart, inventive, and skilled in instrument-making, such that his wisdom occasionally resolves the problems of gods. the present article adopts a critical view, relying on evidence extracted from ferdowsi’s shahnama (book of kings) and other ancient sources to explore the zurvanist perspective on ahriman’s knowledge. drawing upon a verification methodology and employing content analysis, we initially elucidate the characteristics of ahriman concerning knowledge and awareness of secrets in iranian ancient heroic texts in comparison to shahnama. moreover, we explore the connections that these characteristics have with ahriman’s knowledge in scandinavian texts and traditions. this research provides a comparative study of the texts and verses that evidently attest to ahriman’s knowledge in ancient iranian and scandinavian beliefs. finally, we conclude that ahriman was not unintelligent, as zurvan the deity predicted. given the evidence at hand, ahriman possessed a significant share of knowledge, foresight, awareness, and knowledge of the future. furthermore, in ancient scandinavian texts and traditions, ahriman is not portrayed as dumb and stupid; instead, he presents himself as knowledgeable of secrets, intelligent, inventive, skillful in instrument making, and at times, a problem-solver. overall, it may be said that, considering the variety of his creation and intelligent acts, ahriman’s knowledge surpasses that of the scandinavian demon.