فرش زمینه‌سفید فارس با نقوش ایزد زامیاد و تیشتر یا خضر و الیاس نبی

فرش‌های «عرب‌جنی» فارس با توجه به رنگ زمینه، به دو دستهٔ اصلی سفید و آبی تقسیم می‌شوند. این نمونه فرش حاوی نقوش متنوع و متعدد از جانداران، گیاهان و موجوداتی است که «اجنه» خوانده می‌شوند. خصلت اصلی فرش عرب‌جنی، فقدان نقشه از پیش تعیین‌شده/ ذهنی‌بافی است. ایزدبانوی ناهید/ آب تنها نقش مشترک در تمام نمونه‌ها است. نقش «پادشاه اجنه/ صخرجنی» نیز مختص به فرش‌های زمینه‌آبی (تیره و روشن) است. اما فرش‌های زمینه‌سفید خصلت‌ها و نقوش دیگری دارند؛ زیرا علاوه‌ بر تکثر و تعدد نقش ایزدبانوی ناهید نسبت به همتای آبی‌اش، بانویی با دامن قهوه‌ای به ‌همراه دانه‌های رنگین و بالاتنه آبی، حوالی ایزدبانوی ناهید ایستاده که ایزدبانوی اشتاد و یاریگر ایزد تشتر است. شناسایی مرد/ مردان سبز و آبی‌پوش به‌ عنوان همراهان ایزدبانوی اشتاد از ضروریات پژوهش است. با توجه به متون دینی زرتشتیان، مرد/ مردان ایزدان زامیاد و تیشترند که در ادوار اسلامی ایران به خضر و الیاس نبی تبدیل شده‌اند. گاه فقدان مرد/ مردان سبز و آبی‌پوش، با نقوش نمادین تیشتر/ الیاس و زامیاد/ خضر به صورت رود روان و گیاهان در مرکز فرش جایگزین شده است. فرش «عرب‌جنی» سفید در زمره فرش‌های نجومی است که گاه‌شماری و زمان گاهنبارهای آفرینش زمین و گیاه را یادآوری می‌کند. روش گردآوری اطلاعات به ‌صورت کتاب‌خانه‌ای، با رویکرد مقایسه‌ای و توصیفی‌تحلیلی است.

fars white background carpet with motifs of zāmyād and tištar gods or khidr and elijah

according to the background color, the arab-jinni persian carpets are divided into two main categories; white and blue. this type of carpet contains various motifs of animals, plants, and creatures that are called jinn. the main feature of these carpets is the lack of a predetermined /mind-weaving plan. the only common visual element in all the carpets of arab-jinni is the goddess venus. the image of the king of the jinni is specific to the blue (dark and light) background carpets. but the white background carpets have other features and patterns; because, in addition to the multiplicity of the role of the goddess venus compared to her blue counterpart, a lady with a brown skirt with colorful beads and a blue top is standing around the goddess venus, who is the goddess aštād and the helper of the god tištar. identifying the man/men wearing green and blue as the companions of the goddess aštād is one of the necessities of this research. according to zoroastrian religious texts, the man/men are zāmyād and tištar gods, who were renamed khidr and elijah in the islamic periods of iran. sometimes the absence of man/men wearing green and blue clothes has been replaced by the symbolic motifs of tištar / elijah and zāmyād /khidr in the form of a flowing river and plants in the center of the carpet. the white arab-jinni carpet is one of the astronomical carpets that remind the chronology and times of the creation of the earth and plants. using library sources, the research was done with a comparative and descriptive-analytical approach.