«هستی وابسته» و ماهیت نجات از تناسخ در آیین بودای اولیه

نظریه «هستی وابسته» (dependent origination) که با نام‌های دیگری مانند «همزایی مشروط» و «زنجیر علّی» نیز معروف است، یکی از اصول هستی‌شناختی اساسی در متون مقدس آیین بودای اولیه است که ماهیت تناسخ یا سنساره را در این آیین تبیین می‌کند. تطبیق بخشی از حلقه‌های تشکیل‌دهنده «هستی وابسته» با پنج ‌بخش تشکیل‌دهنده وجود انسان، در تعالیم بودایی باعث شد محققان، فرآیند سنساره در این آیین را با استفاده از تطبیق این دو نظریه تبیین کنند. گاهی معنای «هستی وابسته» قانون کلی علت و معلولی در جهان در نظر گرفته می‌شود و گاهی معنایش را فقط به عوامل و عناصر تشکیل‌دهنده چرخه سنساره محدود می‌کنند. در این نوشتار، پس از معرفی این آموزه، شکل دوازده حلقه این آموزه را با پنج بخش دلبستگی وجود انسان از نظر این آیین تطبیق می‌دهیم، و در نهایت در عمومیت این اصل تشکیک می‌کنیم و معنایش را در کلام بودا به توصیه عملی و اخلاقی ساده‌ای محدود می‌کنیم که ناظر به عالم واقع نیست. همچنین، خواهیم گفت که عنصر «آگاهی/دانستگی» مهم‌ترین و رمزی‌ترین بخش زنجیر سنساره است که از طریق دانش مستقیم (فراشناخت) و تربیت معنوی کمال می‌یابد و سرانجام، چرخه سنساره را می‌شکند و باعث نجات شخص می‌شود.

Dependent Origination and Nature of Salvation from Reincarnation in Early Buddhism

The theory of dependent origination, also known as conditional arising or causal chain, is one of the basic ontological principles in the sacred texts of early Buddhism, which explains the nature of reincarnation or samsara in this religion. The conformity of some of the constituent circles of the theory of dependent origination with the five constituent parts of human existence in Buddhist teachings led researchers to explain the process of samsara in this religion by the reconciliation between these two theories. Sometimes the meaning of dependent origination is considered the general law of cause and effect in the world, and sometimes its meaning is only limited to the factors and elements that make up the cycle of samsara. In this article, after introducing this doctrine, we adapt the shape of the twelve circles of this doctrine to the five parts of the attachment of human existence from the perspective of Buddhism. Finally, we dispute the generality of this principle and limit its meaning in Buddhism to simple practical and moral advice that does not apply to the real world. Moreover, we will state that the element of awareness is the most important and mysterious part of the chain of samsara, which is perfected through direct knowledge (metacognition) and spiritual training, and finally, breaks the cycle of samsara and saves a person.