مفهوم «روشن‌شدگی»: بررسی مقایسه‌ای دیدگاه هوئی‌ننگ و ابوسعید ابوالخیر

همواره سنت‌هایی که در مجاورت هم بودند، به نحو طبیعی و البته غیرمستقیم، تاثیر و تاثر متقابل داشته‌اند. این موضوع درباره عرفان بودایی و تصوف اسلامی نیز صادق است، هرچند بسیاری از عناصر سلوک زاهدانه ذاتی است و اساساً شباهت‌های موجود به نفس زهد و ریاضت برمی‌گردد. اختلاف نظر بر سر مسئله روشن‌شدگی در مکتب چن/ذن باعث ایجاد دسته‌بندی میان رهروان و استادان این مکتب شده بود. گروهی به «روشن‌شدگی تدریجی» و گروه دیگر به «روشن‌شدگی آنی/ناگهانی» باور داشتند. شن‌سیو نماینده مکتب تدریجی و هوئی‌ننگ نماینده مکتب ناگهانی است. در مکتب خراسان اختلاف نظر صوفیان راجع به صحو و سکر باعث شد محققان، صوفیان این خطه را به دو گرایش اهل صحو و اهل سکر دسته‌بندی کنند. هدف این مقاله تاسیس پلی میان این دو سنت به منظور فهم عمیق‌تر آنها است. مشخصه ذن بودایی مفهوم «روشن‌شدگی» است و ویژگی خاص تصوف خراسان مسئله صحو و سکر است که این نوشته آنها را نه در برابر هم بلکه در کنار هم نشانده است تا میانشان گفت‌وگویی فراتاریخی برقرار کند. این مقاله با بهره‌گیری از روش توصیفی‌تحلیلی با رویکرد مقایسه‌ای گفتمان روشن‌شدگی در سنت ذن بودایی و صحو و سکر در تصوف خراسان را تحلیل، و وجوه اشتراک و افتراق این دو سنت را تبیین کرده است. میان این دو مکتب (چن یا ذن به روایت هوئی‌ننگ و روشن‌شدگی آنی با تصوف خراسان به روایت ابوسعید ابوالخیر و تاکیدش بر سکر و جذبه) با وجود تفاوت‌ها، شباهت‌های بسیار وجود دارد.

The Concept of Enlightenment: A Comparative Study of the Perspectives of Huineng and Abu Said Abu alKhayr

Neighboring traditions have always had a natural, albeit indirect, interaction. The same is true of Buddhist mysticism and Islamic Sufism, and although many elements of ascetic conduct are inherent, their similarities basically go back to asceticism and austerity. Disagreement over the issue of enlightenment in the Chen / Zen school had led to divisions among the school’s leaders and professors. One group believed in gradual enlightenment and the other in instantaneous / sudden enlightenment. Shenshio represents the gradual school and Huiang represents the sudden school. In the Khorasan School, Sufi differences of opinion regarding Sahw and Sokr led scholars to classify the Sufis of the region into the people of Sahw and the people of Sokr. The purpose of this article is to establish a bridge between these two traditions to understand them more deeply. The characteristic of Buddhist Zen is the concept of enlightenment and the special feature of Khorasan Sufism is the issue of Sahw and Sokr, which this paper has placed them not against each other but together in order to establish a transhistorical dialogue between them. Using a descriptiveanalytical method with a comparative approach, this article analyzes the discourse of enlightenment in the Zen Buddhist tradition and Sahw and Sokr in Khorasan Sufism, and explains the commonalities and differences between the two traditions. Despite the differences, there are many similarities between these two schools (Chen or Zen according to Huineng and instant enlightenment with Khorasan Sufism according to Abu Said Abu alKhayr and his emphasis on Sahw and Sokr).