بازخوانی دین‌بودگی یارسان

یارسانیان را در ایران به نام اهل حق دانسته و دیده‌اند و دیگران، علوی، نُصیری، شاملو، صارلی، غُلات، بکتاشی و ... خوانده‌اند. آنین (در حالی) که نام اهل حق گویای پندار، پنداشت و انگاشت پشمینه‌پوشان، درویشان و هر آن کس است که داشتار شور و شیدای فرزان (عرفان) بر دل و دیده باشد. نوشتارهای کهن یارسانی، آیین ویژهٔ برخی از لران و کردان را از دیرباز یارسان نامیده‌اند و چنین برمی‌آید که نام اهل حق، نامی جدید بر اینان باشد نه نامی خودخوانده از سوی خودشان. از دیگر سوی، بی هیچ روی نمی‌توان مانندگی‌های فراوان آیین یارسان را با اسلام و به‌ویژه شیعه از دیده دور داشت. بسیاری از بزرگان و بُرزشمندان (قدیسان) آیین یاری پس از پدیداری اسلام در سرزمین‌های اسلامی و با آموزه‌های آن به پیدایی آمده‌اند. گفتمان سپیده‌دم آفرینش، پیامبران آسمانی، جهان‌بینی یکتاپرستانه، جایگاه ویژهٔ امام علی و پردگیان پاک پیامبر و بسیاری باورها نشان از رنگ و انگ اسلام و شیعه دارد. پَن (اما) داستان دین‌بُرداری یارسانیان بسی از آنچه بسیاری پنداشته‌اند ژرف‌تر و نیازمند پژوهش‌های نغزتر است. تلاش یاریان برای زنده‌ساختن «آیین ایران» و «آیین کردان»، ورجاوندی (تقدس) دفتر «سرانجام»، پیامبرگونگی شاه سَهّاک و باورهایی همچون خداانسان‌انگاری، دونادون، بیا و بس و فراوان باورهای دیگر، نشان از دیگردینیِ یارسان دارد. در این جستار می‌کوشیم تا به شیوهٔ گزارشی‌پردازشی و به روش پدیدارشناسانه از نگاه دینان‌پژوهی (رشتهٔ ادیان)، دین‌گونگی و دین‌بودگی یارسان را بنمایانیم.

Rereading the Religiosity of Yarsan

Yarsanians have been known and seen in Iran as AhleHaq, and others have called them Alavi, Nusayri, Shamloo, Sarali, Gholat, Baktashi, and so on. Anin (while) AhleHaq expresses the ideas of ​​the woolen people, dervishes and anyone who has the passion and mania of Farzan (mysticism) in his heart and eyes. The ancient writings of Yarsanis have long called the special religion of some Lors and Kurds Yarsan, and it seems that the name of AhleHaq is a new name for them and not a selfproclaimed name by themselves. On the other hand, the many similarities of the Yarsanism with Islam, especially the Shiites, cannot be overlooked. Many luminaries and saints of Yari rituals came to be known after the emergence of Islam in Islamic lands and with its teachings. The discourse of the dawn of creation, the heavenly prophets, the monotheistic worldview, the special place of Imam Ali, the pure veils of the Prophet and many other beliefs are signs of Islam and Shiism. Pan (Ama) the story of the Yarsanian religiosity is much deeper than many think and requires more careful research. Yaryan’s efforts to revive the Iranian religion, the Kurdish religion, the sanctity of the book End, the prophethood of Shah Sahak and beliefs such as anthropomorphism, Donadon and many other beliefs, show that the Yarsanism is a different religion. In this article, we try to show the religiosity of Yarsan, by using the reportprocessing method and adopting a phenomenological approach from the perspective of religious researchers (field of religions).