تاویل یا تعبیر: بررسی مقایسه‌ای نظریۀ «تاویل» محمدحسین طباطبایی و نظریه «رویاهای رسولانه» عبدالکریم سروش

نگاهی تطبیقی به نظریه «تاویل» طباطبایی و نظریه «رویاهای رسولانه» سروش نشان می‌دهد که هر دوی آنها کُنه متن مقدس را محصور در ساختار تاریخی‌اش نمی‌دانند، و به حقیقت و باطن متن مقدس در پس ظواهرش می‌اندیشند. نظریه تاویل که قوس صعود و خلاف قوس تنزیل و انزال، و به معنای کشف ارتباط میان مصحف موجود با حقیقت عینی‌اش (یعنی کتاب مکنون، امّ‌الکتاب) است، به دلایل گوناگونی بر نظریه رویاهای رسولانه برتری دارد؛ نظریه تاویل 1. با سنت سامی، عبری، اسلامی سازگار است؛ 2. هم‌زمان همه شواهد را پوشش می‌دهد؛ 3. با منطوق قرآن انطباق تام دارد؛ 4. قدسیت و بشری‌بودن قرآن را هم می‌پذیرد؛ 5. می‌تواند به دغدغه‌های مذکور در مقاله ششم رویاهای رسولانه، که سروش را به بشری و رویایی‌انگاشتن قرآن سوق داده است، پاسخ دهد؛ 6. رویکرد عرفانی و اشراب نظریه تاویل از امّ‌الکتاب باعث شده است طباطبایی، برخلاف سروش، از معرفت گزاره‌ای فراتر رود و به معرفت وجودی و شهودی برسد، اما سروش با پذیرش بسط تجربه نبوی و رویاهای رسولانه به جای حل مسئله به حذف آن روی آورده است.

Exegesis or Interpretation: A Comparative Study of Mohammad Hoseyn Tabatabai’s Interpretation Theory and Abdolkarim Sorush’s Apostolic Dreams Theory

A comparative look at Tabatabai’s theory of interpretation and Sorush’s theory of apostolic dreams shows that both of them do not consider the sacred text to be confined to its historical structure, and think about the truth and essence of the sacred text behind its appearance. The theory of interpretation, which is the arc of ascent, the opposite of the arc of descent, and means discovering the connection between the existing Quran and its objective truth (i.e. the Hidden Book or the Mother of the Book), is superior to the theory of apostolic dreams for various reasons: 1. Theory of interpretation is consistent with the Semitic, Hebrew and Islamic traditions 2. It covers all evidence at the same time 3. It is in full accordance with the appearance of the Quran 4. It accepts the holiness and humanity of the Quran 5. It can respond to the concerns mentioned in the sixth article of the Apostolic Dreams, which made Sorush consider the Quran to be manmade and dreamlike 6. Adopting a mystical approach and employing the theory of interpretation of the Mother of the Book has caused Tabatabai, unlike Sorush, to go beyond the knowledge of propositions and reach existential and intuitive knowledge. But Sorush, by accepting the expansion of prophetic experience and apostolic dreams, has eliminated the problem instead of solving it.