بررسی و نقد رویکرد جامعه‌شناسی تاریخی شریعتی در اسلام‌شناسی

بررسی روش‌شناسی شریعتی در اسلام‌شناسی نشان می‌دهد که خلاقیت‌ها و نوگرایی‌های وی در تفسیری متفاوت از دین بی‌شک نتیجه نوآوری‌های روش‌شناختی وی در به‌کارگیری دستاوردهای جامعه‌شناسی و فلسفه تاریخ جدید در بازتعریف مفاهیم و باورهای دینی است. رویکرد شریعتی در مطالعات اسلامی را می‌توان در بستر جامعه‌شناسی دین قرار داد. شریعتی همواره به سه مولفه تاریخ‌گرایی (توجه به پیشینه و نقش تاریخی پدیده‌ها)، عینیت‌گرایی و نگرش‌نظام‌مند به عنوان ویژگی‌های اصلی روش خود توجه کرده است. این مقاله با به‌کارگیری روش تاویلی با رویکرد تحلیلی در صدد است نشان دهد که روش منحصر به فرد شریعتی در مطالعات اسلام‌شناسی زمینه‌ساز توجه به ابعاد جدیدی در متون دینی و تاریخ اسلامی شده که از بستر آن امکان خوانشی ایدئولوژیک از دین برای وی فراهم شده است. در رویکرد اسلام‌شناسی شریعتی توجه ویژه‌ای به ظرفیت‌های سیاسی و اجتماعی دین اسلام و مذهب تشیع شده است.

A Review and Critique of Shariati’s Historical Sociological Approach in Islamology

The study of Shariati’s methodology in Islamology shows that his creativity and modernity in the different interpretation of religion is undoubtedly the result of his methodological innovations in applying the achievements of sociology and modern philosophy of history in redefining religious concepts and beliefs. Shariati’s approach to Islamic studies can be placed in the context of the sociology of religion. Shariati has always considered the three components of historicism (attention to the background and historical role of phenomena), objectivism and systematic attitude as the main features of his method. Using an interpretive method with an analytical approach, this article seeks to show that Shariati’s unique method in Islamic studies has paved the way for attention to new dimensions of religious texts and Islamic history, which has enabled him to have an ideological understanding of religion. In Shariati’s approach to Islamology, special attention has been paid to the political and social capacities of Islam and the Shiite religion.