بررسی انتقادی مسئله «شریعت، طریقت و حقیقت»‌ با تاکید بر آموزه‌های امامیه

مسئله «شریعت،‌ طریقت و حقیقت» از مسائل اختلافی میان شیعه و گنابادیه است. نگاهی که اسلام و شیعه دارد‌ نه‌فقط منجر به نفی شریعت و احکام شرعی نمی‌شود، بلکه التزام به آن را ابتدائاً و استدامتاً تقویت می‌کند. گنابادیه ابتدائاً مانند شیعه است،‌ اما گرچه در ظاهر عباراتشان،‌ استدامتاً نیز تمسک به شریعت را لازم می‌دانند، ولی در برخی از دیگر عباراتشان تهافت وجود دارد. همچنین، در عمل، التزام همیشگی و مستمر به شریعت را لازم نمی‌دانند. به همین دلیل است که از دیدگاه کلام و نیز فقه شیعه، برخی دیدگاه‌ها در مسئله «طریقت، شریعت، حقیقت» پذیرفتنی نیست. هدف مقاله نیز معطوف به نکته مذکور است که با بررسی دیدگاه گنابادیه، نقدهای شیعه به آنها را بیان می‌کند. در پژوهش حاضر در صددیم چیستی «شریعت، طریقت و حقیقت» را بررسی، و با نگاه اسلامی و شیعی نقد کنیم. ابتدا تفاوت این سه مقوله را بیان می‌کنیم. سپس تلازم آنها با یکدیگر، و مراحل سلوک و جایگاه هر سه را نشان می‌دهیم. در این میان، جایگاه و نقش «قطب» در شریعت آشکار خواهد شد. این تحقیق بنیادین با روش اسنادی و با مراجعه به کتب، پایگاه‌های اینترنتی و نرم‌افزارها صورت گرفته است.

A Critical Study of The Issue of Shari’a, Tariqa, Haqiqa with A Focus on Imamiyyah Teachings

The issue of exoteric path, esoteric path and mystical truth (sharī’a, ṭarīqa, ḥaqīqa respectively), is a matter of debate between Shia and the Gonabadi Sufism. Islamic and Shiite views not only do not lead to negation of exoteric path and jurisprudential decrees, but also strengthen adherence to them, both at the beginning and continuously. The Gonabadi Sufis are like Shia in the beginning, but, although in some of their words they also deem it indispensable to adhere consistently to the exoteric path, there is a contradiction of this view in some of their other words. Furthermore, in practice they do not treat as indispensable permanent and consistent adherence to exoteric path. This is why theosophy and Shiite jurisprudence regard as unacceptable some of the viewpoints of Gunabadi Sufism on the issue. The aim of this article is to set out Shia criticisms of the Gunabadi Sufism through examination of the latter’s viewpoint. First it differentiates the three above mentioned categories, and then shows the necessary connection among them, the stages of spiritual wayfaring (sūlūk)and the position of each of the three. Meanwhile, the position and role of qūtb in exoteric path will be elucidated. This basic research was conducted using the documentary research method by reference to books, internet bases and software.