تاثیر زیست دینی حسن البنّا بر هویت عرفانی اخوان‌ المسلمین

اخوان‌المسلمین یکی از بزرگ‌ترین و تاثیرگذارترین نهادها و جریان‌های فرهنگی و سیاسی‌اجتماعی معاصر در جهان اسلام است. تاثیر حسن البنّا، به عنوان موسس اخوان‌المسلمین، در این جماعت به‌خصوص نوع زیست دینی‌اش، که تصوف و عرفان است، انکارپذیر نیست. رویکرد دینی وی متاثر از تصوف و عرفان به دوران نوجوانی‌اش باز می‌گردد. در این دوران او از مریدان رسمی طریقه‌ای صوفی به نام «طریقه حصافیه شاذلیه» بود و تحت تاثیر و تعلیم شیخ و موسس این طریقه عرفانی قرار داشت. از تاسیس اخوان‌المسلمین، طرح‌ریزی و نظام سلسله‌مراتبی‌اش تا ارتباط میان اعضا با یکدیگر و با مرشد عام، همگی برگرفته از زیست دینی متاثر از تصوف و عرفان است که در تار و پود اخوان‌المسلمین نفوذ کرده است. سعی وی در به‌کاربستن محتوا و روش صوفیانه همواره انتقادهایی را از جانب سلفیه در پی داشته است. اگرچه اخوان‌المسلمین پس از مدتی از تصوف و عرفان فاصله گرفتند و در زمره جماعت‌های سلفی به شمار آمدند، اما نفوذ زیست دینی متاثر از تصوف و عرفان از طریق حسن البنّا در لایه‌های درونی اخوان‌المسلمین، امروزه نیز دیده می‌شود. تاکید بر این رویکرد صوفیانه و عارفانه در اخوان‌المسلمین می‌تواند مانعی برای به افراط کشیده‌شدن اخوان‌المسلمین به سمت سلفیت باشد. این بررسی، زیست دینی ناشی از تصوف و عرفان حسن البنّا را در پی‌ریزی جماعت اخوان‌المسلمین نشان می‌دهد و تحلیل می‌کند.

The Influence of Religious Life of alBanna on The Mystical Identity of Muslim Brotherhood

The Society of Muslim Brothers, better known as the Muslim Brotherhood, is a major and most influential institution as well as cultural and politicalsocial current in the Islamic world. Undeniable is alBanna’s influence in the capacity of the founder on MB, especially through the mystical kind of his religious life. The impact of Sufism and mysticism on his religious approach went back to his teens, when he was officially an acolyte in a Sufi branch Tariqa Hisafiyyah Shadhiliyyah, and was influenced and taught by the latter’s Sheikh and founder. Since its inception, MB’s design and hierarchical system as well as the relationship of the members with each other and with the supreme guide (mūrshīd ām) all have been adapted from alBanna’s religious Sufismimpacted life which penetrated the warp and woof of MB. His efforts to apply Sufi content and methods have always given rise to criticisms from the Salafis. Although MB came to distance themselves from Sufism and count as a Salafi denomination, the religious life which is influenced by Sufism via Hassan alBanna in the inner layers of MB is still visible today. Emphasis on the Sufi and mystical approach in MB can form an obstacle to their being driven into Salafi extremism. This study shows and analyzes the role in founding MB played by Hassan alBanna’s religious life deriving from Sufism and mysticism.