نقد کاربست ساختگرایی تکوینی گلدمن بر رمان‌های فارسی

جامعه‌شناسی رمان به عنوان یکی از روش‌های تحلیل، در سال‌های اخیر مورد توجه جامعه ادبی قرارگرفته‌است؛ با این‌ حال، کاستی‌ها و نارسایی‌هایی در کاربرد رویکردهای این روش برای نقد رمان‌های ایرانی وجود دارد که مطالعه انتقادی آن را ضروری می‌سازد. در این پژوهش انتقادی، ده مقاله علمی پژوهشی که به‌ نقد جامعه‌شناختی رمان‌های ایرانی براساس رویکرد ساختگرایی تکوینی گلدمن پرداخته‌اند مطالعه شده‌است. این مطالعات نشان می‌دهد که پژوهش‌های کامل و جامع در اقلیت قرار دارد؛ چراکه کاربست این رویکرد مستلزم رعایت شرایطی است که بی‌التفاتی پژوهشگر نسبت به آنها گاه منجر به ناکامی مطالعه شده‎است. برخی از نارسایی‌ها به درک نادرست پژوهشگر از مفاهیم نظری و درنتیجه عدم تبیین و کاربست آنها در متن، افتادن در دام تقلیل‌گرایی و اعمال اجزایی از نظریه بر متن به‌‌جای کل آن، عدم شناخت روش و اهداف نظریه، بی‌التفاتی پژوهشگر نسبت به بستر اجتماعی خلق نظریه، سهل‎انگاری در انتخابِ متنی همسو با نظریه و نیز ضعف تفکر انتقادی پژوهشگران در فرایند مطالعه منظرگرایانه اثر معطوف است. شناسایی، طبقه‌بندی و تحلیل این آسیب‌ها با روش فراتحلیل، هدف مطالعه حاضر بوده‌است.

A Critical Study of the Applications of Goldmann’s Genetic Structuralism to Persian Novels

Sociology of the novel is one of the methods of analysis on which literary critics have focused in recent years. Nevertheless , there are some shortcomings and inadequacies in the application of this method in the study of Persian novels, which make its critical assessment necessary.  A critical assessment of the existing studies shows that very few of them are complete and comprehensive. In the present descriptiveanalytical study, ten scholarly papers which applied sociological criticism to Persian novels based on Goldman’s genetic structuralism have been reviewed. The application of this approach requires compliance with conditions which, if ignored, may lead to the failure of the researchers’ theoretical studies. In the present study, the factors leading to the failure of the application of this theory to the text are the researchers’ lack of understanding theoretical concepts resulting in not expressing and applying them to the text, and lack of understanding the method and objectives of the theory. Some other internal factors include reductionism and consideration of a number of the components of the theory instead of its whole, the researchers’ inattention to the social context of the theory’s development, inattention to the characteristics of the text consistent with the theory, and the weakness of the scholars’ critical thinking in the theoretical process of the literary work. Identification, categorization and analysis of these inadequacies are the main aim of the present study.