بررسی نصاب‌های گویشی فارسی در سده‌های اخیر

نصاب‌های زبانی و گویشی به‌ عنوان نمونه‌ای از شعر تعلیمی در سده‌های اخیر با هدف کمک به حراست از واژه‌های زبانی و گویشی تنظیم شده‌اند. از واژه‌نامه‌های گویشی کهن می‌توان به «نصاب جامع‌اللغات» (قرن دهم هجری)، «نصاب صبوحی» و «نصاب طبری» (قرن سیزدهم هجری) اشاره کرد که اغلب براساس الگوی «نصاب‌الصبیان» ابونصر فراهی (قرن هفتم هجری) تدوین شده‌اند. در ایران با گسترۀ وسیعی از زبان‌ها و گویش‌های محلی مواجه هستیم و از دیرباز یکی از راه‌های موثر حفظ و کمک به رونق آنها بهره‌گیری از زبان شعر برای ساده‌سازی به خاطرسپاری واژه‌های گویشی بوده‌است. وزن و قافیه و سادگی مضامین می‌تواند کمک شایانی به حفظ لغات و اصطلاحات گویشی کند. با وجود این برای بسیاری از زبان‌ها و گویش‌های کشورمان فرهنگ لغت منظومی در قالب «نصاب» در اختیار نداریم. مقالۀ حاضر بر آن است تا ضمن ارائة نمونه‌هایی از اشعار نصاب‌های گویشی موجود به ویژگی‌های ساختاری آنها اشاره نماید تا انگیزه‌ای برای احیای این سنت شعری به‌عنوان یکی از رویکردهای فرهنگ‌ نویسی در ایران باشد.

a survey of persian dialectal versified glossaries in recent centuries

dialectal versified dictionaries, as an example of didactic poetry, in recent centuries, are compiled to protect dialectal words. among the old dialect dictionaries, we can mention nesab-e jame-al-loghat (10th ah), nesab-e sabuhi and nesab-e tabari (13th ah), most of these examples are based on the model of nesab al-sabiyan abu nasr farahi (7th ah). in iran, due to ethnic and racial diversity, we are faced with a wide range of local languages and dialects. since a long time ago. one of the effective ways to protect their prosperity in the young generation has been using the language of poetry in order to simplify the process of memorizing dialect words. despite this, for many languages and dialects of our country, we do not have a systematic dictionary in the form of versified glossary nesab. the present article aims to present examples of poetic dialect glossaries, and point out their structural features so that it may be an incentive to revive this poetic tradition as one of the approaches of lexicography in the contemporary period.