بررسی دستگاه و صرف فعل در گویش بوالخیری

مرکز دهستان بوالخیرِ بخش دلوار از شهرستان تنگستانِ استان بوشهر، روستای بوالخیر است. بوالخیری، گونه‌ای از گویش تنگستانی (تنگسیری) است. برای تشکیل پیکرۀ زبانی این پژوهش، از مصاحبه با گویشوران، ضبط گفتار و آوانگاری داده‌های صوتی استفاده ‌شده و روش این پژوهش، ترکیبی از روش‌های میدانی و توصیفی– تحلیلی با ابزاری کتابخانه‌ای است. داده‌ها با ­همین روش‌ها و با کمک الفبای آوانگاری بین‌المللی (i.p.a) جمع‌آوری، واکاوی و توصیف شده‌اند. در پژوهش حاضر، تجزیة ساختاری و استخراج ویژگی‌ها و ساختمان افعال، جایگاه تکیه و صرف افعال در وجه، باب و زمان‌های مختلف در بوالخیری، واکاوی شده‌است. براساس یافته‌ها، فعل در این گویش دارای دو مادۀ گذشته یا حال و وجوه امری، التزامی یا اخباری است. از ویژگی‌های مهم این گویش، می‌توان به حالت ارگتیو فاعلِ افعال ماضی متعدی اشاره­کرد. این حالت در بوالخیری، به‌صورت کنایی گسسته است. در این گویش، صرف افعال معلوم و مجهول در زمان‌های حال و گذشته است و ساختار خاص افعال آیندۀ فارسی معیار وجود ندارد و همان فعل مضارع اخباری برای بیان فعل مستقبل به کار می‌رود. تکیه در اغلب افعالِ مثبت و منفیِ این گویش، بر هجای اول است.

investigation the system and morphology of the verb in the bolkheyr dialect

bolkheyr village is the center of bolkheyr rural district of delvar district in tangestan county of bushehr province. bolkheyr dialect is a type of tangsir dialect. to form the linguistic corpus of this research, interviews with speakers were used to record their speech, and the method of carrying out this research is a combination of field and descriptive–analytical methods with a library tools. the data have been collected and described with the help of the international phonetic alphabet. in this research, constructions of the verbs, the place of stress and morphology of verbs in mood, different tenses and aspects have been analyzed. based on the results, the verb in this dialect has two participle, past or present, and imperative, subjunctive or indicative moods. one of the important features of this dialect is the ergative active participle of past transitive verbs. this state is split-ergativity in the bolkheyr dialect. in this dialect, morphology of verbs are used in the present and past tenses, and there is no standard persian future verb structure and the same indicative present is also used to express the future. stress on most positive and negative verbs of this dialect is on the first syllable.