نسبت گونه‌های موسوم به تاتی خلخال با زبان تالشی

در مقالۀ پیشِ رو، گونه‌های زبانی بخش شاهرود خلخال را که در استان اردبیل در روستاهای اسکستان، شال، درو، کرین، کلور، گیلوان و لرد رایج‌اند و در محل به تاتی موسوم‌اند با گویش‌های سه‌گانۀ تالشی در چند سطح زبان‌شناختی به صورت هم زمانی سنجیده ‌ایم. این روستاها در غرب استان گیلان، آن سوی رشته ‌کوه تالش جای دارند. سنجش برپایۀ ویژگی ‌های آوایی، ساخت ‌واژی، نحوی و نیز واژگانی است. داده ‌ها افزون ‌بر پژوهش کتابخانه ‌های از پژوهش میدانی نیز به ‌دست آمده ‌است. گویش‌های تاتی برغم اشتراک لفظی چنان تنوع و پراکندگی دارند که در بررسی‌های هم‌زمانی نمی‌توان همة آنها را ذیل یک گروه یا زبان مشخص تعریف کرد. به همین خاطر زبان‌شناسان آنها را در دسته‌های مختلف طبقه‌بندی کرده، و در مواردی گویش‌های تالشی را هم به آنها افزوده‌اند. هدف مقاله پاسخ به این سوال است که آیا گونه‌های زبانی رایج در شاهرود خلخال ذیل گویش‌های تالشی قابل تعریف‌‌اند یا گونه‌هایی مستقل‌اند. براساس داده ‌های این مقاله زبان پنج روستا از هفت روستاهای بررسی‌شده در این مقاله؛ اسکستان، شال، درو، کلور و گیلوان را می‌توان ذیل تالشی جنوبی در یک دسته قرار داد اما زبان دو روستای کرین و لرد تفاوت ‌هایی با پنج روستای دیگر شاهرود و نیز تالشی جنوبی دارد.

relation of the tati varieties of khalkhal with taleshi language

in this article, the researcher has examined the language varieties of shahroud district in khalkhal county in ardebil province. the varieties are spoken in villages of askestan, shal, derav, kareen, kolour, gilavan and lerd, and locally are known as tati. also, he has compared these varieties, synchronically, with the three main dialects of taleshi at phonological, morphological and syntactic levels. these villages are located to the west of guilan, exactly beyond the talesh mountains. the survey is based on studying phonetic, morphological, syntactic, and lexical features of the language varieties in question. data are obtained through library and fieldwork studies. tati dialects, in spite of their similarities in vocabulary, are so diverse and scattered that cannot all be defined under a specific language group. because of this, linguists have classified them differently, and in some cases, have added taleshi dialects to them. the purpose of the article is to answer the question whether the language varieties spoken in shahroud district of khalkhal can be categorized as varieties of taleshi, or are they independent varieties? based on the data of this article, the language varieties of five villages out of seven villages in question, i.e. askestan, shal, derav, kolour, and gilavan, can be placed with southern taleshi in the same category, but the language varieties of the two villages of kerin and lerd have differences with the varieties of the other five villages, and are different from the southern taleshi.