بحثی در صحت و سقم انتساب منظومۀ خسرونامه

منظومۀ عاشقانۀ خسرونامه یا گل و هرمز یکی از مثنوی‌های معروف منتسب به عطار است که برخلاف دیگر مثنوی‌های جعلی منسوب به وی، به‌خاطر نظم و انسجام شعری و اشتمال بر پاره‌ای ویژگی‌های زبانی و تبحر سراینده، عده‌ای را بر آن داشته‌است تا این منظومه را از آنِ عطار بدانند و آن را در ردیف چهار منظومۀ اصلی و مسلّم وی، یعنی منطق‌الطیر، اسرارنامه، الهی‌نامه و مصیبت‌نامه بنشانند. درمقابل، عده‌ای دیگر نیز با بیان ادلّه‌ای این انتساب را رد کرده‌اند. این مقاله به مطالعۀ سبک‌شناختی خسرونامه ازحیث ساختار، زبان و محتوا می‌پردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد انتساب این منظومه به عطار نادرست است؛ زیرا بین خسرونامه و آثار مسلّم عطار، هم ازحیث شکل و ساختار، هم ازنظر کاربردهای زبانی در دو سطح واژگانی و نحوی و هم ازجنبۀ محتوا و درونمایه، اختلاف و تفاوت‌های عمده‌ای وجود دارد. از طرف دیگر با مطالعۀ نسخه‌شناختی و برون‌متنی این منظومه و کشف برخی حقایق تاریخی، رد انتساب آن به عطار تقویت می‌شود.

a discussion on the accuracy and correctness of attributing khosrownameh to attar-e neishaburi

khosrownameh or gol -o hermez is one of the famous poems attributed to attar, which, unlike other fake poems attributed to him, due to its poetic order and coherence, some linguistic features, and the relative mastery of the poet, has been praised by some in a way that they consider the poem as attar's, and put besides his four main and definite poems, manṭiq-uṭ-ṭayr, asrarnameh, elahinameh and mosibatnameh. on the contrary, some others have rejected this attribution by stating evidence. this article deals with the stylistic study of khosrownameh in terms of structure, language and content. the research results show that the attribution of this poem to attar is incorrect; beecause there are major differences between khosrownamaeh, and attar's main works, both in terms of form and structure, also in terms of language usages in both lexical and syntactic levels, and in terms of content and theme. on the other hand, the rejection of its attribution to attar is strengthened by the manuscript issues and extratextual study of this poem and the discovery of some historical facts.