فارسی‌ستیزی در یک سدۀ اخیر در افغانستان

زبان فارسی که آن را در ایران «فارسی»، در افغانستان «دری» و در تاجیکستان «تاجیکی» می‌خوانند، از گذشته‌های دور زبان رسمی و درباری سرزمینی که امروزه افغانستان می‌خوانند، بوده‌است. این زبان از زمان شکل‌گیری حکومت مستقل در افغانستان و تغییر نام خراسان به افغانستان (1747م)  تا به امروز سرگذشت غم انگیزی داشته‌است. سیاست به‌حاشیه‌راندن زبان فارسی که از دورة امیر حبیب‌الله‌خان (1901-1919م) شروع شد، در دوره‌های بعد و تا امروز با فرازونشیب‌هایی دنبال شده‌است. چنانکه در دورة نیم‌قرنة حکمرانی خاندان آل‌یحیی (1308-1357ش) برای مدت کوتاهی به‌کلی از نظام اداری و آموزشی حذف شد و سپس در سال 1343ش اسم «دری» بر این زبان تحمیل شد و به‌عنوان یکی از دو زبان رسمی در کنار زبان پشتو در قانون اساسی دورة ظاهرشاه درج شد. این جایگاه در دورۀ نظام‌های کمونیستی نیز حفظ شد؛ اما پس از جنگ‌های داخلی و تسلط طالبان (1375-1380ش) بیش ازپیش مورد بی‌مهری قرار گرفت. با روی‌کار آمدن دموکراسی و شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی (1380-1400ش) و در قانون اساسی مصوب 1382ش، زبان پشتو و فارسی به‌عنوان دو زبان رسمی در افغانستان شناخته شد، با این تفاوت که ارجحیت به زبان پشتو داده شد و سرود ملی این کشور نیز به زبان پشتو ساخته شد. همچنین اصطلاحات دانشگاهی، نظامی و اداری تنها به زبان پشتو واگذار شد. سرانجام، با سقوط نظام جمهوری و تسلط دوبارة طالبان بر خاک افغانستان، این گروه مجددا درصدد حذف زبان و اصطلاحات فارسی از ادارات و لوایح دولتی شده‌است.

anti-persianism in a recent century in afghanistan

the persian language, which is called “farsi” in iran, “dari” in afghanistan, and “tajiki” in tajikistan, has been the official and court language of the land that is called afghanistan today. this language has experienced a painful history since the formation of independent government in afghanistan and changing the name of khorasan to afghanistan (1747 ad) until today. during this period, tribal and ethnic rulers have ruled the country with the approach of pashtunism and each of them has adopted a specific orientation towards the persian language. since the beginning of the 20th century, they have tried to remove the persian language from the official and national domain and replace it with other languages, including pashto. while other common languages in afghanistan never have had the background and the extent of persian language in social, historical and cultural terms. the policy of marginalization of the persian language, which started during the period of amir habibullah khan (r. 1901-1919), has been followed with ups and downs in the following periods and until today - 18 months have passed since the second period of the taliban rule. as it was removed from the administrative and educational system for a short period of time during the half-century rule of the al yahya dynasty (1308-1357), and then, in 1343, the name “dari” was imposed on this language and it was included as one of the two official languages, along with pashto, in the constitution of the zaher shah era.