ذکر شمه‌ای از محاسن نسخه تهران در خوانش دیوان خاقانی

خاقانی از خیال‌پردازترین شعرای زبان فارسی است. دریافت زوایای شعر او که در پردۀ باریک‌اندیشی، خیال انگیزی، بهره گیری از علوم و فرهنگ عامه مستور است، از همان آغازین روزها کسانی چون شادی آبادی، معموری و آذری را به شرح اشعار وی واداشت. از آن پس کاتبان، شارحان و مصححان در گذرگاه خاقانی پژوهی، این بارِ سنگین را با خود تا دنیای چاپ و طبع آورده اند. پیچیدگی دیوان خاقانی، لغزشگاه همۀ خاقانی‌پژوهان گردیده ‌است؛ چنانکه هیچ نسخه، تصحیح و شرحی مبرا از عیب نیست. یکی از نسخ در تصحیح ها، طبع عبدالرسولی، موسوم به نسخۀ تهران بود. سجادی با بهره‌گیری از نسخ لندن به عنوان نسخۀ اساس و نسخ معتبر دیگر در کنار نسخۀ تهران بار دیگر دیوان خاقانی را منتشر کرد. بعد از او نیز کزازی و منصور در این راه گام نهادند. با اینکه تصحیح سجادی بعد از طبع عبدالرسولی بود، اما در برخی موارد هنوز ضبط نسخۀ تهران بر طبع سجادی برتری دارد. سجادی غالبا به خاطر اعتماد به نسخۀ لندن و برای ارائۀ وجهی جدید، مانوس و متفاوت، وجه صحیح نسخۀ تهران را نادیده گرفته، موارد سقیم را وارد متن خود کرده است. در این مقاله نمونه‌هایی از وجوه نسخۀ تهران که در بیشتر موارد منحصر و غریب است، ارائه می‌شود و براهین صحت این وجوه با دلایل درون‌متنی، بیرون‌متنی، پیرامتنی و زیبایی‌شناسی اقامه می‌گردد.