تجارب دانش آموزان دبیرستانی در مورد پیش بینی کننده های مصرف دخانیات : یک تحلیل محتوی کیفی نظریه محور

سابقه و هدف: مصرف دخانیات به عنوان یکی از عوامل خطر ساز مهم و افزایش دهنده بار کلی بیماری ها در دنیا به شمار می رود. با توجه به روند رو به افزایش مصرف دخانیات، پژوهش حاضر با هدف تبیین تجارب دانش آموزان دبیرستانی از تعیین کننده های مصرف و عدم مصرف دخانیات (سیگار و قلیان) بر اساس تئوری انگیزش محافظت انجام شد.مواد و روش ها: مطالعه حاضر یک پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتوا می باشد که به مدت پنج ماه از اول آذر ماه تا پایان فروردین ماه سال1394 در دبیرستان های پسرانه شهرستان نوشهر انجام شد. داده ها به صورت مصاحبه های عمیق نیمه ساختارمند و فردی از 21 دانش آموزان پسر دبیرستانی شامل 7 نفر مصرف کننده سیگار، 7 نفر مصرف کننده قلیان و 7 نفر بدون مصرف هرگونه ماده دخانی به دست آمد. آنالیز داده ها با استفاده از روش آنالیز محتوا کیفی هدایت شده (تئوری محور) صورت گرفت.یافته ها: تحلیل داده ها منجر به استخراج تعداد 99 کد اولیه گردید که در 9 طبقه از پیش تعیین شده تئوری انگیزش محافظت شامل (حساسیت درک شده، شدت درک شده، ترس، خودکارآمدی درک شده، هزینه پاسخ، کارآمدی پاسخ درک شده، پاداش درک شده بیرونی، پاداش درک شده درونی، انگیزش محافظت) قرار گرفتند. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که مهمترین پیش بینی کننده های مصرف دخانیات سازه های هزینه پاسخ و پاداش های درک شده بالا و مهمترین پیش بینی کننده های عدم مصرف دخانیات حساسیت درک شده و شدت درک شده و خودکارآمدی بالای دانش آموزان بودند.نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان داد فشار همسالان، حضور در جمع دوستان مصرف کننده دخانیات و نبود تفریحات جایگزین از مهمترین عوامل مصرف دخانیات در بین دانش آموزان می باشند. بنابراین پیشنهاد می گردد برنامه ریزان حوزه سلامت، مداخلات جامعی را به منظور بهبود عوامل فردی و محیطی موثر در مصرف دخانیات طراحی و اجرا نمایند تا بتوانند مصرف سیگار و قلیان را کاهش دهند.

Experiences of High School Students about the Predictors of Tobacco Use: a Directed Qualitative Content Analysis

Background and Objectives: Tobacco use is one of the most important risk factors that increases the burden of diseases worldwide. Based on the increasing speed of tobacco use, the aim of the present study was to explain the experiences of high school students about the determiners of use and nonuse of tobacco (cigarettes and hookah) based on the theory of protection motivation.Materials and Methods: The present study is a qualitative study based on content analysis that has been carried out for five months from 22, November of 2014 to 20, April of 2015 on male high schools in Noshahr. Data were collected in the form of semistructured interviews from 21 male high school students of whom 7 smoked cigarettes, 7 used hookah and 7 of them did not use any type of tobacco. Data analysis was carried out through the use of directed qualitative content analysis.Results: Data analysis led to the extraction of 99 primary codes that were categorized into 9 predetermined levels of protection motivation theory including perceived sensitivity, perceived intensity, fear, perceived selfefficacy, response expense, efficiency of the perceived answer, external perceived reward, internal perceived reward, protection motivation. The findings of the study showed that the most important predictors for the use of tobacco were the structures of response expense and high perceived rewards and the most important predictors for nonuse of tobacco were perceived sensitivity, perceived intensity and high selfefficacy of students.Conclusions: the findings of the present study showed that the pressure from peers, being present in a group using tobacco and the absence of alternative recreational activities are among the most important factors of using tobacco. So, it is suggested that planners of the health department take the comprehensive interventions to improve effective individual and environmental factors of using tobacco so that they could reduce smoking cigarettes and hookah.