تحلیل نسبت هندسه با ساختار بصری و محتوایی نقاشی معراج حضرت محمد (ص) نسخه خمسه نظامی 659ه.ق

هندسه یکی از مهمترین عوامل طرح ریزی ساختار اثر در نقاشی ایرانی بوده است؛ در حقیقت ما در نقاشی ایرانی شاهد زبان تصویری ویژه ای هستیم که از تعامل میان فرم و محتوا شکل گرفته است؛ و برحسب روابط و تناسبات هندسی و از طریق محاسبه سازمان یافته است، لذا هدف از این پژوهش مطالعه ساختار هندسی حساب شده و هدفمند در راستای مضمون روایت در نقاشی معراج حضرت محمد (ص) می باشد. بدین منظور سوال های اصلی پژوهش عبارتند از: درلایه های پنهان نقاشی معراج حضرت محمد (ص) نسبت هندسه با ساختار بصری و محتوایی چگونه ایجاد شده است؟ آیا نقاش از هندسه به صورت هدفمند و در جهت مضمون نقاشی استفاده نموده است؟ روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی موردی و با فنون جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی است. حاصل تطبیق و نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهد: 1 هنرمند در نقاشی معراج حضرت محمد (ص)، سازمانی دقیقاً محاسبه‌ شده از عناصر هندسی و نظامی از روابط خطی و فرمی را کشف و آن را در جهت مضمون نقاشی استفاده نموده است. 2 نشانه های هندسی بکار رفته در این اثر فارغ از مجموع شرایط زمانی، مکانی و تکنیکی در جهت بیان مضامین جهانشناختی بکار رفته است 3 نقاش در جانمایی عناصر سازنده اثر از فن خط‌کشی سنتی و تناسبات ریاضی و روابط عددی استفاده نموده است.

analyzing the relationship between geometry and the visual and content structure of the prophet muhammad’s ascent to heaven painting from nizami’s khamsa manuscript (956 ah).

geometry plays a crucial role in the design of structures in iranian painting. such as painting, where a distinct visual language has emerged through the interaction between form and content, organized by geometric relationships and proportions. therefore, the aim of this research is to study the calculated and purposeful geometric structure that aligns with the narrative theme depicted in the mentioned painting .for this purpose, the main research question is: how geometry has been integrated into the visual and content structure of the painting’s hidden layers? has the painter purposefully used geometry as a theme in the painting? in this article, the author employs the descriptive analytical case method and library information collection techniques to comprehensively analyze the painting of the prophet muhammad’s ascent to heaven.& the comparison and test results indicate that:1. in the painting of the prophet muhammad’s ascent to heaven, the artist skillfully incorporates a meticulously planned arrangement of geometric and military elements. this creates a harmonious composition that effectively conveys the painting’s theme.2.moreover, the geometric symbols used in the painting express cognitive themes, irrespective of the total temporal, spatial, and technical conditions 3. the painter has employed the conventional technique of line drawing and integrated mathematical proportions and numerical relationships to organize the elements that make up the artwork.