بررسی نقش نشانه ای شمایل‌های مقدسین به عنوان عنصر محوری در تصویر سازی‌های قرآنی برای کودکان و نوجوانان

گرایش و علاقه جامعه اسلامی به اولیاء الهی و ائمه اطهار خصوصاً در سی سال بعد از انقلاب اسلامی سبب بوجود آمدن آثاری در حوزه های مختلف هنرهای تجسمی گشت که شمایل ائمه اطهار در آنها عنصر اصلی و یا دارای نقش محوری بودند. یکی از حیطه‌هایی که به صورت جدی با شمایل نگاری مواجه بوده و بواقع اصلی‌ترین آن می‌باشد، حیطه ادبیات کودک و نوجوان و به عبارت دقیق‌تر تصویر سازی دینی بر گرفته از قصص قرآن و کتب دینی برای کودک و نوجوان بوده است. پیشینه شمایل نگاری در نگارگری ایران، نشان دهنده گرایش به نوعی نماد گرایی در ترسیم شمایل‌ها درگذشته بوده که بازتاب آن در آثار تصویرسازی دینی معاصر نیز دیده شده است. این مقاله با هدف مشخص نمودن ویژگی‌های نمادین شمایل‌های اولیاء در تصویرسازی از منظر نشانه شناسی به روش کتابخانه‌ای انجام گرفته و در پی پاسخ به دو پرسش ‌بوده 1- تصویرگران از چه ویژگی‌های نگارگری و نقاشی ایرانی برای نمادین شدن شمایل‌هایشان استفاده نموده‌اند؟ 2- آیا هنرمندان تصویرگر از ویژگی‌های بصری آثار غیر اسلامی برای نمادین ساختن شمایل‌ها بهره برده‌اند؟ در نهایت یا توجه به مباحث طرح شده اثبات گردید هنرمندان تصویرگر در شمایل نگاری معاصر همانند پیشینه نگارگری با استفاده از عناصر نمادین و قراردادهای رایج و پذیرفته، آثار اسلامی و غیر اسلامی سعی نمودند ویژگی تقدس و فراواقع به شمایل‌هایشان بدهند که در این میان فقط آن دسته از آثار نمادگرا که با تکیه بر پیشینه نمادگرایی در حوزه نقاشی ایرانی و توانمندی فنی هنرمند بوجود آمده، قابل طرح بوده‌اند.

Studying the semiotic role of holy icons, as a central element in the illustration of the Quran, for children and adolescents

Trends and interest in Islamic society to divine persons and Imams, particularly in the thirty years after the Islamic Revolution, caused the creation of works of art in various parts of visual arts which, icons of Imams were in their, main element or had a central role. One of the areas that faced seriously with the iconography and in fact, the main one, was the area of children’s literature and to be more precise, the religious illustration taken from the stories of the Quran and religious books for children and adolescents.history of iconography in Iranian painting, that its various periods and schools, is full of works which the artists have benefited of different methods in drawing the icons of Imams and holy persons, represents the trend to a kind of symbolism in drawing icons in the past which it’s reflection is seen in the contemporary period, too. The affected of illustrators, from the background of painting and drawing of Iran, especially of Persian paintings and miniatures, the iconic features of those images also seen in contemporary religious illustrations, which seems the symbolic view to the icons of saints in illustrations, has had a significant impact on the child and adolescent’s mind to focus on characteristics and surrealistic features of holy saints and representing their special place, and has contributed to the relationship between audience, subject and content of the stories associated with the saints more than a simple sensitive connection with their icons, which is important characteristic of these works.