مطالعه تطبیقی درهای منبت مسجد افوشته نطنز با آثار مشابه دوره تیموری

دوره‌ تیموری را می‌توان یکی از دوره‌های درخشان هنرهای چوبی ایران به شمار آورد. این دوره علاوه بر اینکه ادامه دهنده‌ راه دوره‌های قبلی است، به واسطه‌ نوآوری‌های موجود در آثار، از دوره‌های قبل متمایز می‌شود. از جمله آثار این دوره می‌توان به درهای نفیس مسجد افوشته اشاره کرد که جزء پرکارترین درهای اسلامی محسوب می‌شوند. این درها علاوه بر ارزش هنری بالا، به دلیل وجود کتیبه‌هایی که با دین و مذهب مردم گره خورده، از ارزش مضمونی و اجتماعی بالایی نیز برخوردارند. هدف اصلی پژوهش حاضر، تطبیق اصول طرح و نقش درهای منبت مسجد افوشته با سایر نمونه‌های شاخص دوره‌ تیموری است. روش پژوهش از نظر روش، توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است. با توجه به مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته توسط نگارندگان، این نتایج حاصل شد که درهای مسجد افوشته به میزان بسیار زیادی با الگوی رایج درهای منبت تیموری همخوانی دارد و از لحاظ ترکیب بندی تمامی این آثار تقریباً یکسان و دارای ویژگی‌های مشترکی هستند. همگی درها دولنگه‌ای هستند که هر لنگه به سه تنکه تقسیم شده‌است. نقوش استفاده شده بر روی آنها به ترتیب فراوانی شامل: نقوش گیاهی، نقوش نوشتاری و هندسی است. همچنین، بر اساس مطالعه‌ مضمونی کتیبه‌ها می‌توان دریافت که کتیبه‌های دوره‌ تیموری بیشتر شامل: اشعار، نام بانی و سازنده، تاریخ ساخت، اسامی خداوند، نام حضرت محمد (ص) و نام حضرت علی (ع) است. کاربرد این اشعار و اسامی مذهبی نشان دهنده اعتقادات مذهبی بانیان آثار است که تمایلات شیعی در آن به وضوح دیده می‌شود.

Comparative study of the carving doors of the Afoshteh Mosque in Natanz with similar works from the Timurid dynasty

The Timurid period can be considered one of the brilliant periods of Iranian wooden arts. This period, in addition to continuing the path of previous periods, is distinguished from previous periods by the innovations in the works. Among the works of this period, we can mention the exquisite doors of Afoshteh Mosque, which are considered to be among the most prolific Islamic doors. In addition to their high artistic value, these doors are also of great thematic and social value due to the inscriptions that are associated with the religion of the people. The main purpose of the present study is to achieve the principles of design and the motifs of the inlaid doors of the Afoshteh Mosque with other typical examples of the Timurid period. The research method is descriptive, analytical and comparative in terms of method. According to the library and field studies conducted by the authors, it was concluded that the doors of the Afoshteh Mosque are very similar with the common pattern of Timurid carving doors and in terms of composition all these works are almost the same and have common features. All the doors are doubleleafed, each of which is divided into three parts. The motifs used on them in many ways include: plant motifs, written motifs and geometric motifs. Also, based on the thematic study of the inscriptions, it can be seen that the Timurid period inscriptions mostly include: poems, the name of the founder and builder, the date of construction, the names of God, the name of Prophet Mohammad and the name of Imam Ali. The use of these poems and religious names reflects the religious beliefs of the founders of the works, in which Shiite tendencies are clearly seen.