بررسی هنر آینه‎کاری در رواق دارالسیاده حرم امام رضا(ع)

آینه‌کاری یکی از هنرهای ایرانی و از تزیینات وابسته به معماری است که سابقۀ آن به دوره صفویه باز می‌گردد و در دوران قاجار بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. در این میان شهر مشهد به واسطۀ وجود حرم امام رضا(ع) به یکی از مراکز رشد و شکوفایی هنر آینه‌کاری در ایران مبدل می‌گردد. در حرم امام رضا(ع) اماکن متعددی با آینه تزیین شده‌اند. یکی از آن اماکن رواق دارالسیاده است که برای تزیین آن از تزیینات آینه‌کاری بسیار زیبا و متنوعی استفاده شده است. نگارنده در این نوشتار، با رویکردی توصیفیتحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، اسناد، بررسی میدانی و مصاحبه با متولیان امر، به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها است که قدمت آینه‌کاری در حرم امام رضا(ع) و به ویژه رواق دارالسیاده به چه دوره‌ای باز می‌گردد؟ چه افرادی و با چه مناصبی در اجرای تزیینات آینه‌کاری رواق دارالسیاده نقش داشته‌اند؟ از چه سبک‌ها و نقش‌مایه‌هایی برای اجرای تزیینات آینه‌کاری رواق دارالسیاده استفاده شده است؟ یافته‌ها حاکی از آن است که استفاده از آینه در حرم امام رضا(ع) به اواخر دورۀ صفوی و اوایل دورۀ قاجار بر می‌گردد و یکی از اولین اسناد مربوط به آینه‌کاری دارالسیاده به اواخر سده سیزده هجری قمری تعلق دارد. در کنار هنرمندان، مقامات حاکمیتی از رده‌های مختلف در اجرای آینه‌کاری‌های حرم امام رضا(ع) نقش داشته‌اند و از شیوۀ گچ‌بری روی آینه، جیوه‌تراشی، شیشه‌های رنگی، انواع کتیبه‌، نقوش اسلیمی و ختایی، نقش شمعدان، گلدان، گل و برگ و نقش‌مایه‌های هندسی به ویژه انواع گره برای تزیینات آینه‌کاری رواق دارالسیاده استفاده شده است.

Mirror Work of Imam Reza (A.S.) Holy Shrine’s Dāral-Sīyādah Portico

The mirror work is an Iranian art and it is subset of architectural decoration. The history of this art in Iran dates back to Safavid era, and afterward it turned to one of the most popular arts in Qajar period. As a result, Mashhad became one of the mirror work sites very soon due to the Shrine of Imam Reza (A.S.). In the Shrine of Imam Reza (A.S.) numerous places and porticos are decorated with beautiful and various mirrors. DāralSīyādah is one of the porticoes that have been mirrored as well as using fresco and tile work. In this descriptiveanalytical article, the author seeks to answer the questions that when the mirror works of Shrine of Imam Reza (A.S.), and in particular, the DāralSīyādah portico was done? Who and with what roles have been involved in DāralSīyādah mirror works? What styles and patterns have been used in DāralSīyādah mirror works? The findings indicate that the use of mirror works in the Shrine of Imam Reza (A.S.) goes back to the late Safavid and early Qajar periods and one of the earliest documents related to the mirror works of DāralSīyādah belongs to the late thirteenth century AH. Along with the artists, officials