تطور دلالی و جایگاه آن در فهم غریب‌الحدیث؛ بررسی موردی واژه‌ی وضو

تطور و تحول دلالی واژه‌ها، از عوامل اصلی پیدایش غریب‌الحدیث و ایجاد اختلاف در معنا و مقصود حدیث در بین دانشمندان است؛ به این معنا که برخی واژه‌ها به مرور زمان معنای اولیه خود را از دست داده و در معنای جدیدی استعمال شده‌اند. غفلت از این نکته و تبیین حدیث بر اساس معنای متحول شده، باعث شده است که راویان حدیث و مفسران، در برخی موارد از معنای اولیه که مقصود متکلم بوده است، دور شوند. پرسش اساسی این است که برای رسیدن به فهم صحیح واژه‌هایی که غرابت آن ناشی از تطور معنایی است، چه قواعدی قابل پیشنهاد است؟ در این پژوهش تلاش شده است تا ضمن بیان جایگاه تطور دلالی و اقسام آن مانند: تخصیص دلالت عام، تعمیم دلالت خاص و انتقال دلالت، قواعد فهم غریب‌الحدیث با تاکید بر یک مورد خاص واکاوی شود؛ قواعدی نظیر رجوع به معاجم دست اول لغت‌شناسی، جستجو در کتب غریب‌الحدیث، توجه به فهم قدمای محدثین، روایات مشابه و مفسر، سیاق و تفسیر معصوم که همگی برای رسیدن به معنای مقصود متکلم و فهم صحیح آن، جایگاهی ویژه دارند.